Sıkıcı Grotesk öyküler ...Amerikalıların son dönem en çok ilgi gören yazarlarından biri imiş Oates. Ben kendisi ile yeni tanıştım, “Lanetliler” yazarın okuduğum ilk kitabı.
Oates geniş bir çerçevede eserler vermiş; romanlarının yanısıra şiir kitapları, öyküleri ve de Gotik hikayeler serisi var. Müthiş bir hızla eserler üretmiş; 82 yaşındaki bu yazarın hali hazırda 56 romanı, 30 hikaye kitabı, 8 şiir kitabı, sayısız inceleme yazısı ve makalesi yayınlanmış. Bana basmakalıp gelen çoğu öyküsünün sebebi bu mudur diye düşündüm okurken; her yıl en az 2 büyük eser yayınlamış bir yazarın özgünlük ve özen konularından biraz feragat etmiş olması şaşırtıcı olmaz belki de. Kaldı ki Oates bana bunu özellikle tercih etmiş gibi de göründü; yani Amerikalılara özgü o çok önemsenen popülariteyi ön plana almış gibi. Neden böyle hissettiğimi açıklamak için “Lanetliler” hakkında bir şeyler karalamalıyım.
“Lanetliler” yazarın Gotik hikayeler serisini altında yayınladığı hikaye kitaplarından, 1993 yılında yayınlanmış. 16 bağımsız grotesk hikayeyi içeren bir seçki bu. Grotesk edebiyatı severim; artan bir ürküntü duygusuyla bizi sarsan, korkutan, kimi zaman iğrendiren ve gerilim yaratarak bir nefeste okutan bu hikayeleri… Öyle fanatiklik boyutunda değil ama ilginç gelir, keyif alırım.
Ama Oates’i öyle “bir nefeste” okuyamadım maalesef, hatta bir çok hikayesinde çok sıkıldım. Grotesk edebiyatın piri Edgar Allan Poe kadar olmasa da iddiasının ve ününün hakkını vereceğini düşünüyordum; Oates ise beklentilerimin epey altında kaldı.
Hikayelerinden beğendiğim birkaç tanesi var, onları es geçmeyeyim: Küçük yaşta anne-babasını kaybeden Sybill’in, resmini yapan orta yaşlı esrarengiz adamla yaşadıklarını anlatan ve merak dozunu sürekli arttıran “Model” mesela. Ya da “Önsezi”de, zengin erkek kardeşine ulaşamayınca istemeye istemeye de olsa evine uğramak zorunda kalan Whitney’in, kardeşinin eşi ve kızlarını esrarengiz bir aşırı mutluluk eşliğinde Noel hediyesi hazırlarken merakla izlemesi örneğin. Bir annenin yaşadığı bunalımı giderek artan bir dehşet dozuyla bize yaşatan üzücü ama sarsıcı “Hafifletici Nedenler” de bu grupta.
Ama Oates’in kalan diğer hikayeleri benim için tam bir hayal kırıklığıydı. Öyküler sürükleyici olmaktan çok uzak. Çoğunun ortak konusu korkunç erkekler tarafından ezilen kadınlar ve çocuklar -ve bazen hayvanlar-; ki ne bir gerilim, ne de sürükleyici bir akış içermeyen bu hikayeleri fazlasıyla karamsar ve itici buldum. Ama tüm bunların yanında hissettiğim bir eksiklik daha var Oates ile ilgili, onu da “basmakalıplık, biraz da samimiyetsizlik” olarak tanımlayabilirim belki. Teknik anlamda öykülerde her şey yerinde; sanki yazarın elinde bir kontrol listesi varmış ve bir öyküde olması gereken her şeyi ekleyip listesine birer tik atmış gibi: “Karakterler, tamam. Mekan, belirlendi. Grotesk’te betimlemeler çok önemlidir, ayrıntılı tasvirler gerek, yapıldı. Bir de şuradan hafif bir esrar yaratalım, o da tamamdır.”. Ama yazar kendi öykülerinin içine girmiş mi, öyküye inanmış mı, o samimiyeti hissettirmiş mi bize? Bence hayır. Sanırım hızlı üretme kaygısının eşliğinde, birbirine benzer, sıradan öykülerle yetinmiş. Bu kalibredeki bir yazar bence çok daha fazlasını yapabileceği halde üstelik.
Velhasıl, Oates’e bu kitabında ısınamadım. Yine de hakkını vermem gerekir ki güçlü bir kalem kendisi; o yüzden yazarı daha iyi anlamak için bir de romanını okumam gerektiğini düşünüyorum. Bu kadar iddialı bir eleştiri haddini bilmezlik de olabilir; kim bilir, belki de ileride değişir fikrim…
AkilliBidik Yine de pişman değilim, deneyimlemiş olduk. Umarım Şubat ayı yazarımız daha cazip bir isim olur🙏