Türk Edebiyatı Kitap Önerileri 1: Tanzimat Edebiyatı
Merhabalar. Bir süredir 
Fëanor’la birlikte Tanzimat edebiyatı okumaları yapıyoruz. Düşündük ki Tanzimat edebiyatı konusunda araştırma yapmaya veya bizim okuduğumuz tüm kitapları okumaya herkesin vakti yok. O yüzden bu konudaki tecrübelerimizi biri uzun diğeri kısa iki liste halinde sizlerle paylaşmak istedik.
Listelerden ilki bizim Tanzimat edebiyatında okuduğumuz tüm kitapları içeriyor. Bunlardan Araba Sevdası’nı Can Yayınları’nın Miras serisinden, diğerlerini Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’nın Türk Edebiyatı Klasikleri serisinden okuduk. Tanzimat edebiyatı Batılı anlamda ilk eserlerin verilmeye başlandığı, çeşitli tür ve konularda ilk denemelerin yapıldığı dönemdir. Bu yüzden kitapların yanında mümkün olduğunca bunları da belirtmek istedik ancak hata olabileceğini lütfen göz önünde bulundurun. Uzun listemiz şu şekilde:
1. Şair Evlenmesi (Şinasi, 1860)--Tek perdelik ilk tiyatro oyunu
2. Vatan Yahut Silistre (Namık Kemal, 1872)--Sahnelenen ilk tiyatro oyunu
3. Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (Şemsettin Sami, 1873)--İlk Türk romanı
4. İntibah (Namık Kemal, 1874)--İlk edebi roman
5. Cezmi (Namık Kemal, 1880)--İlk tarihi roman
6. Felatun Bey ile Rakım Efendi (Ahmet Mithat, 1875)--Züppe tipini ilk anlatan roman
7. Henüz On Yedi Yaşında (Ahmet Mithat, 1881)--Kadın sorunlarına değinen ilk roman
8. Esrar-ı Cinayat (Ahmet Mithat, 1884)--İlk polisiye roman
9. Çingene (Ahmet Mithat, 1887)--Azınlık sorunlarına değinen ilk roman
10. Dolaptan Temaşa (Ahmet Mithat, 1890)--Uzun hikâye
11. Şeytankaya Tılsımı (Ahmet Mithat, 1890)--Uzun hikâye
12. Ömer’in Çocukluğu (Muallim Naci, 1890)--İlk anı kitabı
13. Sergüzeşt (Samipaşazade Sezai, 1887)--Romantizmden realizme geçiş
14. Küçük Şeyler (Samipaşazade Sezai, 1891)--İlk modern hikâye kitabı
15. Turfanda mı Yoksa Turfa mı (Mizancı Murat, 1892)--İlk idealist roman
16. Karabibik (Nabizade Nazım, 1890)--İlk realist köy hikâyesi
17. Zehra (Nabizade Nazım, 1894)--İlk psikolojik roman
18. Ayyar Hamza-Kokona Yatıyor (Ali Bey)--Tiyatro oyunu
19. Seyahat Jurnali (Ali Bey, 1897)--İlk seyahat kitabı
20. Araba Sevdası (Recaizade Mahmut Ekrem, 1898)--İlk realist roman
21. Refet (Fatma Aliye, 1896)--İlk güçlü kadın karakter
22. Levayih-i Hayat (Fatma Aliye, 1900)--Mektup roman
23. Amak-ı Hayal (Filibeli Ahmet Hilmi, 1910/1925)--İlk felsefik/fantastik roman
Aslında Fatma Aliye ve Filibeli Ahmet Hilmi edebiyat tarihçileri tarafından Tanzimat edebiyatı yazarı olarak sayılmıyor. Ancak yaşadıkları dönem ve üslupları açısından biz onları bu edebiyat içinde değerlendirdik.
İkinci liste ise bunların hepsini okumaya vakti olmayanlara hitaben bize göre Tanzimat edebiyatının en önemli eserlerinden oluşuyor:
1. İntibah (Namık Kemal)
2. Felatun Bey ile Rakım Efendi (Ahmet Mithat)
3. Henüz On Yedi Yaşında (Ahmet Mithat)
4. Turfanda mı Yoksa Turfa mı (Mizancı Murat)
5. Küçük Şeyler (Samipaşazade Sezai)
6. Ayyar Hamza-Kokona Yatıyor (Ali Bey)
7. Araba Sevdası (Recaizade Mahmut Ekrem)
8. Refet (Fatma Aliye)
9. Amak-ı Hayal (Filibeli Ahmet Hilmi)
Neden bu kitapları seçtiğimizi de söyleyelim: İntibah edebi anlamda çok iyi bir roman olmasa da kendinden sonra gelenler bu romanı model almış gibi görünüyor. Felatun Bey ve Rakım Efendi, yanlış Batılılaşmanın etkisiyle ortaya çıkan züppe tipinin anlatıldığı ilk roman ve bu da sonraki benzer romanlara örnek teşkil etmiş. Henüz On Yedi Yaşında ile Turfanda mı Yoksa Turfa mı isimli romanlar o dönemin toplumsal yapısını ve sorunlarını öğrenmek açısından önemli eserler, ayrıca dönemlerine göre oldukça cesur bir toplum eleştirisi yapmışlar. Ayyar Hamza-Kokona Yatıyor dönemin en iyi tiyatro oyunları, Küçük Şeyler dönemin en iyi öykü kitabı. Araba Sevdası, Recaizade’nin kullandığı yazım teknikleriyle dönemin diğer romanlarından ayrılıyor. Berna Moran’a göre Recaizade bu romanda bilinç akışına benzer bir yöntemi Batı edebiyatından çok önce kullanmış. Ayrıca Jale Parla’ya göre bu roman, hem Tanzimat romanı hem de kendi kendisinin yazım sürecini alttan alta eleştiren bir meta-roman. Refet, ilk kadın yazarımız sayılan Fatma Aliye’nin kadın konusunu diğer Tanzimat eserlerinden farklı bir şekilde ele aldığı, ilk güçlü kadın karakteri yarattığı romanı. Amak-ı Hayal ise mitolojik, felsefi, tasavvufi ve fantastik ögelerin çok iyi harmanlandığı, Türk edebiyatı içerisinde ayrı bir yere konması gereken bir eser.
Bunlara ilaveten, Tanzimat edebiyatına ilişkin kurgu dışı kitap okumak isteyenlere İletişim Yayınları’ndan çıkan şu iki kitabı tavsiye edebiliriz:
* Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat (Nüket Esen)
* Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistomolojik Temelleri (Jale Parla)
Bana Tanzimat edebiyatının en belirleyici özellikleri nelerdir diye sorsalar; yazarların eserlerinde kendilerini saklama gereği duymamaları, okuyucuyu eğitme amacı gütmeleri ve romantizm akımını benimsemeleri derdim. Jale Parla, Babalar ve Oğullar isimli kitabında bunların altında yatan nedenleri çok güzel irdelemiş. Nüket Esen ise kitabında birçok tür ve konuda çok sayıda eser vermiş olduğu için “kırk beygir kuvvetinde yazı makinesi” olarak adlandırılan, en önemli Tanzimat yazarlarımızdan biri olan Ahmet Mithat’ın hayatına ve eserlerine ışık tutuyor.
Son olarak, Ali Bey’in Ayyar Hamza isimli tiyatro oyununu şu linkten izleyebilirsiniz (Ses biraz kötü, kulaklıkla izlemeniz tavsiye edilir):
youtube.com/watch?v=b3c4mRM...
Bu iletimizin faydalı olduğunu düşünürsek devamını da getirmek istiyoruz. Herkese bol ve keyifli okumalar dileriz.:)
··
1.088 görüntüleme
Daha fazla okura ulaşmasını sağlamak, emeğe saygı göstermek ve desteklemek için beğenip paylaşabilirsiniz. 👆
Ayrıca, Fëanor'un hayali roman ödülleri şu şekilde::d
En iyi roman ödülü: Filibeli Ahmet Hilmi, A’mâk-ı Hayal
Bireyi en iyi anlatan roman ödülü: Recaizade Mahmut Ekrem, Araba Sevdası
En iyi polisiye roman ödülü (başka roman yok zaten): Ahmet Mithat, Esrâr-ı Cinâyât
En iyi oyun ödülü: Âli Bey, Ayyar Hamza – Kokona Yatıyor
En iyi dram çizgisi ödülü: Şemsettin Sami, Taaşuk-ı Talat ve Fitnat
Kadınları en iyi anlatan roman ödülü: Fatma Aliye, Refet
En iyi öykü kitabı ödülü: Samipaşazade Sezai, Küçük Şeyler
Toplumsal ve politik konuları en iyi anlatan roman ödülü: Mizancı Murat, Turfanda mı Yoksa Turfa mı?
En cesur roman ödülü: Ahmet Mithat, Henüz 17 Yaşında
Gönlümüzün romanı ödülü: Namık Kemal, İntibah
En içten roman ödülü: Muallim Naci, Ömer’in Çocukluğu
En kötü roman ödülü: Nabizade Nâzım, Zehra
Bu yorum görüntülenemiyor
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.