Mill bu eserinde, faydacılığın (pragmatizm'in) tanımı, "çıkar"la arasındaki farkı, adaletle ilişkisi, çeşitli filozofların yaklaşımı üzerinde durmuş. Akdemik bilgiye boğmadan, akıcı ve destekleyici yorumlarla ilerliyor eser. Özellikle psikolojik çözümlemeler takdire şayan. Yine bazı tanımlamalar ve yorumlar var ki hayran kalmamak elde değil. Örneğin; alışılagelmiş bir niyet durumunda, bir şeye onu arzuladığımız için istekli olmak yerine, onu çoğu kez istencimize konu ettiğimiz için arzularız (s. 69). Adalet sadece doğru olanı yapmak ve yanlış olanı yapmamak anlamına gelmez, aynı zamanda bazı bireylerin bizden kendi ahlâkî hakkı olanı talep etmesi anlamına da gelir (s. 82). Bur kişinin başkalarının yararına ihtiyacı olmayabilir; ancak kendisine zarar vermemelerine her zaman ihtiyaç duyar (s. 94). Fayda - çıkar farkı demişken Mark Twain'in 'İnsan Nedir' kitabına yaptığım incelemede değindiğim kısmı buraya almak istiyorum: "İkinci eleştiri noktam; Twain her şeyi "çıkara - bencilliğe - benmerkezciliğe" bağlaması. Yani yazara göre insan eylem ve söylemlerinin tek ve her zaman ilk nedeni kişisel çıkar olmuştur. Kimse kimseye çıkarı olmadan iyilikte bulunmaz, fedakarlık yapmaz, çıkarını ötelemeden başkasını düşünemez, diğerlerinin iyiliği daima ikinci planda olur, kişi daima kendini düşünür ve bunun aksi düşünülemez bile vs. Tabi insan her meseleye/konuya çıkar odaklı yaklaşırsa tüm eylemleri de çıkara bağlar, bu normaldir. Yazar bu kadar genelleme yapmakla kendini gülünç duruma düşürmüş, en azından benim gözümde öyle. Belki hadi insan davranışları alanında uzman olmayan biri bunları yanlış biliyor, e bu konuda uzman psikologlar da mı yanlış biliyor onlar da aynısını söylüyor denilebilir. Söz konusu insan ve insan davranışlarının nedenleriyse ve konuya genelleme yaparak yaklaşılıyorsa yanılma payı oldukça yüksek olmaz mı? Herkesi aynı kefeye koyup değerlendirmek ne kadar adil, ne kadar doğru yaklaşım? Çoğunluğun düşündüğü şey her zaman doğru değildir, çoğunluğun yanlışa doğru demesiyle yanlış doğru olmaz, doğru da -savunucusu az veya hiç yok diye- doğruluğunu kaybetmez. İnsanlık tarihi, yapılan deneylerin sonucunu genele yaymak gibi yanlışlarla doludur. Oysa her insan "özel"dir, herkesin hayatı, yaşayışı, tarzı, düşüncesi, etkiye verdiği tepki, etkilenme düzeyi, karakteri, kalıtsal özellikleri, duygu dünyası farklıdır. On kişi, bin kişi, yüz bin kişi üzerinde yapılan deney göstergeleri herkes için geçerli değil, bunun için genelleme yapmak da doğru değil. (Burada dilimize "Yerdeki Yıldızlar" veya "Her Çocuk Özeldir" adıyla çevrilmiş, Hint yapımı Taar Zameen Par filmi aklıma geldi.) Kitabın sonunda Mill'in diğer kitaplarının tanıtımı yapılmış. 'Demokratik Yönetim Üzerine Düşünceler' eseri oldukça ilgimi çekti, göz atmakta fayda var.

FaydacılıkJohn Stuart Mill · Pinhan Yayıncılık · 2017328 okunma

·

380 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

nobody