Aslında kitabın birinci bölümünden yola çıkarak şmyle diyebiliriz: İnsan her halükarda her şeye gülebilir. Söz, gülünçtür çünkü. Gülme eyleminin bu halini yani her durumda gülünç olanın, olmanın ( hem kişi olarak hem durum olarak hem de söz olarak) halini bu bölümde Bergson detaylandırıyor. Kitap, üç bölümden oluşuyor ve ilk bölüm genel olarak gülme üzerine. Bunun ardından durum ve söz güldürüsü geliyor. Son bölüm ise karakter güldürüsü üzerine. Kitabın dikkat çekici noktası insan ve doğa arasındaki -ki ayrı düşünülmesi yanlış olsa da öyle düşüneceğiz- gülünce neden olan eylemlerimiz. Doğal olan ne hikmetse (artık) bize gülünç gelmektedir. Örneğin kızarmış bir burun, kambur bir sırt. Görünen o ki, teknik ilerlemenin bizleri getirdiği yer; makineleşmiş, monotonlaşmış insan yeridir. Doğal olan ve sıradan olan şeyler gülünç gelmeye başlar bizlere. Bir trajedide dahi bulunabilecek olan gülme eylemi, düşüncesi çağdaş insan için dışarıda çok yapmacık, şaşırtıcı durumlarda aranmaya başlanır. Bunun isterik davranış modelinin dışında cereyan ettiğinden eminim ama buraya kadar gelen bu durumun sebebi yine insanın kendi ettijlerinden kaynaklanır. Doğa(l)dan uzaklaşmayacaksın arkadaş! Bergson, gülme eylemini edebiyatta aramaya çalışır. Bunun için kullandığı metinler Moliere gibi yazarlar olur. Özellikle Harpagon karakterinin sözlerinde gülünçlükler bulur ve bu sözler çocuk oyunlardan doğurduğumuz ama yetişkinliğimize de sirayet eden sözlerdir. Oyunlar, oyuncaklardır. Bu tarz kitapların en güzel yanı bana göre okuduğumuz birçok kitabın içinden; kalıplaşmış, gelenekselleşmiş, herkesin kabul ettiği durumların altında yatan kavramları bulup çıkarmak. Yani bir Harpagon'dan burada yazılanları çıkarabilmek her okuyucunun harcı olmasa gerek. Bir duruş, bir bakış, jest ve mimik hareketlerinin bize yansıttığı durum komedisinden gülme eylemini çıkarabildiğimiz gibi, bir sözün, vurgulanış biçimine göre, hareketlerimize yansıması ike de desteklenerek gülme eylemini doğurabiliriz. Son olarak da bir kişinin kendisi yani varlığı da gülmeyi doğurabilir. Söz, gülünç olandır.

GülmeHenri Bergson · İş Bankası Kültür Yayınları · 2014778 okunma

·

328 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.