İlk Hıristiyan müellifleri arasında 18. yüzyılın ilerleme nazariyyecilerine birçok açıdan bir emsal teşkil edecek bir tarih felsefesi inşa ve ihya ederken Yunanlıların fikirlerini istimal ve istifade etme bakımından en bariz örneği Aziz Augustinus vermektedir. Bu eserde Aziz Augustinus İncilde yer alan ayrı ayrı bir dizi hadisatın tarihsel tahlilini yapmış; bu tahlili rasyonalize(şe'niyet) edip bir mana ve gaye atfetmiş ve bunları çoktanrılı din devreler kuramını kendi alanına çekecek ve onun yerine ikame edilecek sistemli bir izahat suretinde sunmuştur. Aziz Augustinus'un yaklaşımında tarih belli bir nizamı ve gayesi olan bir Tanrı'nın iradesinin ifadesi olan bir tahavvül ve tebeddül vetiresi olarak telakki edilmektedir. Tarihin sonu (uydurukçası erek) Tanrı'nın Kenti'nin tecelli etmesi ya da nev-i beşerin belli bir kısmında iyilik ilkesinin hakim olmasıdır. Ahirinde vaki olacak şey evvelinde malumdur. Çünkü hasenat ve seyyiatın temel umdeleri Adem'in tohumunda mevcuttur. Süreç Adem'den Nuh'a, Tufan'dan ibrahim'e, Ibrahim'den Davut'a ila ahirine mümtes kutsal tarihten iktibas edilmiş hadiselere belirlenmiş safhalar halinde tarif edilebilir. Tahavvülat, Aziz tarafından beni ademin talim ve terbiyesi olarak anlaşılmaktadır. Augustinus, böylece, mütalaa edilmesi gereken şe'niyet, evvele yahut menşeine dair olan bir sona doğru bir dizi adım ya da safhaya müteveccih, dereceli ve mütemadi bir surette seyir eden belli bir nizama sahip ve gaye güden değmedir, diyen Aristotelesçi bakışı benimsemiştir. Lakin Augustinus bir dizi hadise olarak gördüğü şeyleri mevzubahis ederken bu mefhumî çerçeve dahilinde kalmayı başarmış, bunu yaparken her türlü tesadüfî hadisenin müstahsili olan her türlü tarihin arkasındaki bir güce başvurmuştur. Bu güç iman ve akıl vasıtasıyla bildiği Tanrının iradesidir. Daha sonraki mütefekkirler coğrafi çevre, insanın tabiatı, ruh, ekonomik etken gibi tahrik edici başka tarihsel güçlere istinad edeceklerdir. En çok uğraştığım inceleme olarak kayıtlara geçsin....

Tanrı DevletiAugustinus · Bilgesu Yayınları · 202116 okunma

·

108 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

furkan