Bernard Lewis özellikle İslam tarihi üzerinde uzmanlaşmış bir tarihçidir. Ortadoğu ve İslam tarihi üzerine 15’e yakın kitap yazmıştır. Tarihçi kimliğinin yanında George Bush’a danışmanlık da yapmıştır.
Bernard Lewis konusuna o kadar vakıf bir tarihçidir ki araştırmalarını derinleştirebilmek için Türkçe öğrenmiştir. Bizi bizden daha iyi bilen bir tarihçi diyebilirim
Bernard Lewis için.
İslam dünyası için çok kritik bir soru sormuş kitabında; İslam dünyası ileri seviye bir medeniyetken nasıl oldu da Batı’nın bu kadar gerisinde kaldı, yani hata neredeydi? Öncelikle şunu belirtmem gerekir ki bir İngiliz tarihçinin sorduğu bu soruyu İslam dünyasında sorabilecek birini bulmak kolay değil. Çünkü bilgi birikimi olarak bu seviyede değiller maalesef. Ya da bırakın aradaki uçurumu kabullenmeyi, her açıdan daha ileri olduğunu düşünenler bile var. Yoksa sokak röportajlarında “Almanya bizi kıskanıyor” diyen teyzelere amcalara rastlamazdık. Öyle bir seviyedeyiz ki henüz ortada bir problem olduğunun bile farkında değil önemli bir kesim. Bu açıdan da bakınca 19.yüzyıl Osmanlı sultanlarından daha geri seviyedeyiz diyebilirim. Zira III.Selim ve II. Mahmut büyük bedeller ödeyerek hem ülke yönetimini hem de ordularını çağdaşlaştırmak istediler. İstediler ki Batı ile aralarındaki uçurum bir nebze de olsa kapansın. III.Selim bu çabalarının bedelini canıyla ödedi. II.Mahmut ise ölümden zor kurtuldu. Aradaki fark kabul edenler ise bu farkın sebebini dış mihraklara atıp işin içinden çıkmayı tercih ediyorlar. Sorunun kök nedenini tespit edip buna karşı birtakım çözümler üreten kişilerin hem sayısı az hem de radikal İslamcılar için en büyük düşman olarak görülüyorlar. Mesela Mustafa Kemal Atatürk. İslam dünyası içinde Batı ile aradaki farkı kapatmak adına en cesur hamleleri o yaptı ama bugün gelinen noktada neredeyse İslam düşmanı ilan ediliyor. Kitabın 125. sayfasında konu ile alakalı şu açıklama yapılmış:
“Müslüman radikallerin ve militanların yazdıklarında düşman çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. Bazen Yahudi veya Siyonist, bazen Hristiyan veya misyoner, bazen Batılı emperyalist, bazın -daha az sıklıkla- Rus veya başka bir komünist olagelmiştir. Ancak birincil düşmanları, kampanya ve saldırılarının ilk hedefi, yerel laikleşme taraftarlarıdır; laiklik okullar ve üniversiteler, laik yasalar ve mahkemeler getirip İslam’ı ve üst düzey temsilcilerini eğitim ve yargı gibi iki temel alanının dışında tutarak devletin İslami temellerini zayıflatmaya veya değiştirmeye çalışanlar bu laiklik taraftarlarıdır. Çoğu için baş düşman, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve Müslüman dünyadaki ilk büyük laik reformcu Mustafa Kemal Atatürk’tür.”
Bernard Lewis kitabını 2001-2002 arasında yazmış ve yazdığına göre İslam dünyasında iki tane laik ülke vardır. Biri Lübnan diğeri Türkiye. Lübnan hiç iyi bir örnek değildir. Türkiye’de ise durum günden güne kötüleşmektedir demiş. Aradan 20 sene geçti. Maalesef durum daha da kötüleşti.
Bernard Lewis geri kalmışlığın sebeplerini sıralarken en kritik maddeyi felsefede geri kalış olarak belirtmiş. Osmanlı döneminde bilimsel alanda geri kalındığını kabul edip birtakım iyileştirmeler yapılmaya çalışılsa da felsefi açıdan bir gelişme gösterilmemiş. Batının düşünce yapısı bizi ilgilendirmez denmiş. Ancak atladıkları bir şey var. O da felsefi açıdan ilerlemeden bilimsel olarak da ilerleyemezsin. Bilimsel gelişmelerin itici gücü akılcı felsefedir. Ancak İslam’da İslami görüş hariç diğer tüm felsefeler şeytani sayıldığı için onca çabaya karşın bir ilerlemeden söz etmek mümkün değil.
Geri kalmışlığın bir diğer sebebi de, İslam dünyasında kadının sosyal olarak çok geri planda tutulması. Toplum sadece erkeklerin eğitilmesiyle bir noktaya gelemez. Yarı modern bir toplum oluşturulamaz. Kadınların da en az erkekler kadar hem iş dünyasında hem eğitimde hem de sanatta yeri olması gerekmektedir. Arapların Osmanlı’ya ilk isyanlarının sebebi kadına da boşanma hakkı tanınması. Bu sebeple Türkler kafir ilan edilmiştir.
Kitap kısa ancak çok dolu bir kitap. Bu konuya kafa yoranların, dert edinenlerin okuması gerektiğini düşünüyorum. Bu kitaba ek olarak bir de
