Felsefe ile ilgilenenlerin dışında herkesin kolaylıkla bir fikir beyan edebileceği ve kitaptaki fikirler arasında kaybolarak her birine hak verip hangisine katılacağına karar veremeyeceği bir kitap: Felsefi bir muamma. 1967’de ortaya atılan bu ikilem daha sonraları geliştirilerek farklı şekillerde ortaya atılıyor. Soruya verdiğiniz cevap diğer durumlarda da aynı kalıyor mu yoksa değişiyor mu kitap boyunca kendi ahlaki kurallarınızı da sorguluyorsunuz. Tabi bir de herkes için geçerli olacak bir kural var mı emin olamıyor insan. Soru şu: Troleybüsün şoförüsün ve belirsiz bir nedenle durdurman imkansız. Yolun önünde beş işçi var ve bir de yan yol var ve burada da bir kişi duruyor. Ne yapardınız? Peki ya troleybüsün yolunu değiştirebilecek şalterin yanında duran bir kişi olsaydınız cevabınız değişir miydi? Troleybüs Probleminin en şaşırtıcı kısmına gelince ise beş kişi yolda duruyor ve siz üst geçittesiniz, durdurmak için tek yol ağır bir cismi önüne atmak, yanınızda ise şişman bir adam var, şişman adamı üst geçitten atar mıydınız? Bir kişinin hayatına karşın beş kişinin hayatı… Her senaryoda bu durum geçerli. Her birine veya tek bir duruma evet o beş kişinin hayatı bir kişinin yaşamına bağlı ise bu seçimi yapardım diyorsanız kitapta geçen bir başka olaydan sonra fikriniz değişecek mi? Trafik kazasından sonra hastaneye gelen beş yaralı kişinin de farklı organlarında hasarlar var ve acil müdahaleye gerek duyuyor. Olayla ilgilenen doktor trafik kazasından yalnızca sıyrıklarla kurtulan bir hastayı ameliyathaneye alarak diğer beş kişinin hayatını kurtarmak için o kişinin organlarını kullanıyor. Peki siz doktorun yerinde olsanız aynı kararı verir miydiniz? Hatta okuduğunuz zaman onayladınız mı bu davranışı? Burada da söz konusu olan beş kişinin yaşamının bağlı olduğu bir kişi değil mi? Belki de seçimlerimizde önemli olan bir kişinin ölümüne izin verme ile onu öldürmek arasındaki fark, dokunmak yani; ya da beş kişiyi kurtardıktan sonra bir kişinin ölmesi ile bir kişinin öldükten sonra beş kişinin kurtarılması… Çok ince bir çizgi değil mi? Ama biz bu kadar ayrıntıyı konuşmadan beynimiz bir şekilde birisine evet derken diğerine hayır cevabını verebiliyor. Troleybüs Problemi çözümlenemeyecek bir problem, çünkü herkesin yanıtı ve nedeni değişkenlik gösteriyor. Ancak açık olan bir şey var ki ahlak bir eylemin sonuçlarına göre değerlendiriliyor. Ama hangi olaylar ve hangi durumlar ahlaki açıdan onaylanabilir olarak görüyoruz burada belirsizlik doğuyor. Yeterince anlattığımı, kitaptan çok fazla şey verdiğimi düşünmeyin. Farklı felsefi düşüncelerden bu olaya bakış açıları ve gerekçelendirmeleri de yer alıyor kitapta. Kesinlikle okunması gereken, hatta tartışılması gereken çok akıcı bir kitap.

Troleybüs ProblemiThomas Cathcart · Pegasus Yayınları · 2016105 okunma

·

92 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Çatlak Filozof