. Gördüğüm kadarıyla İlber Ortaylının kitapları ikiye ayrılıyor. Ayrımın ilk kısmı popüler, kolay okunan, akıcı ama derinliği az olan kitaplardan, ikinci kısmı ise akademik, ayrıntılı, yavaş okunan ama olayları çok daha iyi izah eden kitaplardan oluşuyor. İEUYY ise bu ayrımda ikinci sınıfa dahil. Kısmen akademik ve zor okunan bu kitabın ilk bölümünde Sultan II. Mahmut dönemini okuyoruz. Sayın Ortaylı bu bölümde Osmanlının durumunu, II. Mahmut'un amaçlarını çok iyi şekilde izah etmiş. Osmanlının tökezleyen maliyesini, yalpalayan ordusunu, merkezileşmede yaşadığı sorunları bu bölümde ayrıntılı şekilde görüyoruz. Geriye kalan bölümler ise bu sorunlara dair yapılan çalışmalara ve çözümlere ayrılmış. Yani kitabın asıl kısmı Tanzimat dönemi ile başlıyor. Keçecizade Fuat Paşanın Babıali caddesinin parke döşenerek genişletilmesini öven muhaliflerine "Bize atılan taşlarla döşettik" dediği rivayet edilir. Kitap bu anektoda yer yer hak veriyor. Kitapta Ortaylı Tanzimat döneminde eğitimde, sanayileşmede, hukukta, maliyede ve merkezi sistemde yapılan reformları yani Osmanlının hayatta kalma çabalarını anlatıyor. Neden ihtiyaç duyulduğunu izah ettikten sonra bu alanda ne tarz çalışmalar yapıldığını, yapılan reformlar başarılı olduysa neye vesile olduğunu, başarısız olduysa neyin sebep olduğunu izah ediyor. Bu anlamda standart bir kitap ile karşı karşıya değiliz. Kitapta Osmanlının neleri yaptığı, Cumhuriyetin neyi devam ettirdiği yani sanılanın aksine uzaydan inmediği üzerinde güzel durulmuş. Kitapta bir başka dikkat çekici nokta ise Tanzimat paşalarına sayın Ortaylının duyduğu saygı. Nitekim gerçekten mükemmel bir eğitimden geçen paşaların geniş vizyonları dikkat çekici, özellikle bir Cevdet Paşa hayranı olarak o dönem paşaların tercüme odasında nasıl yetiştiklerini ve yetkin vasıflarını zevk ile okudum. Kitap Tanzimat dönemi adamlarını da izah ettikten sonra Abdulaziz'in hal edilmesi ve V. Murat'ın akli dengesinde sorunlar baş göstermesi sonucunda II. Abdülhamid'in tahta çıkması ile son buluyor. Şahsen Sultan II. Abülhamid dönemini de Ortaylının kaleminden okumayı çok isterdim. Kısacası Tanzimat döneminde Osmanlı sosyal hayatını, Osmanlı modernleşmesini anlamak, maliyesinin, eğitiminin, hukuğunun durumunu öğrenmek ve Tanzimatın yetkin ve orjinal paşalarını daha iyi kavramak için okunabilir. Lakin tekrardan söylemiş olayım ağır bir kitap. Dönem hakkında hiç bilgisi olmayan kişileri çok zorlayacaktır efendim, tavsiyem olsun. Zor ama mükemmel bir kitap. Okuyanlara ise Sayın