"Artı-Değer Teorileri" ise, Kapital'in dördüncü cildi olarak tasarlanmış ve ilk üç bölümün yazılması sırasında derlenen tarihsel-eleştirel malzemenin değerlendirilmesi üzerine kurulmuştur. Daha sonra geliştirmek üzere derlenen bu notları Marx, yayınlanacak hale getiremeden öldü. Bununla birlikte, "Artı-Değer Teorileri", Kapital'in "IV. Cildi" adını taşımak bakımından, "eksik" bir eser değildir. Burada sergilenen eleştirel çözümleme, önceki üç cildin "anahtarı" olacak kadar büyük önem taşımaktadır.
Genel olarak, Marx'ın diyalektik inceleme yöntemi, "teoriye ulaşmak için tarihi araştırmak" biçimde özetlenebilecek yolu izlemiştir. Ancak bir kez teorinin kuruluşu sağlandıktan sonra, bunun (örneğinKapital'deki) sunuluşunda, Marx inceleme yönteminin tersine bir yol tutmaktadır. Önce teorik (mantıksal) olan verilmekte, sonra tarihsel olana geçilmektedir. Marx, "Ben, Kapital'e, herkesin sandığının aksine, üçüncü tarihsel kısımla başladım" demişti. Bununla birlikte, Marx, "Artı-Değer Teorileri"nin içerdiği malzemeyi, önce, eserin bütünü içine dağıtmayı, düşünüyordu. Ne var ki, 1863 elyazmalarını yazarken,tarihsel kısmın tümünü ayrı ve özel bir bölüm olarak düzenlemeye karar verdi.
Aydın Çubukçu
