Avrupa ve Biz
İlber OrtaylıSözler ve Alıntılar
Avrupa’yı sadece bir Hıristiyan
kulübü olarak görme sloganı bir noktayı kaçırıyor: Rusya
Hıristiyandır; fakat, her şeye rağmen dışlanmaktadır. Haydi,
18. yüzyılda Rusya’nın dışlanması anlaşılabilir; ama 19. ve
20. yüzyılda insan “Niye?” diye soruyor; çünkü siz
Mendeleyev’siz bir kimya düşünebilir misiniz? Loboçevski
olmadan bir matematik, acaba Tolstoy, Dostoyevski olmadan
bir edebiyat düşünebilir misiniz? Rus romanı Fransız
edebiyatını geçen bir romandır. Pek öbürleri düzeylerinde
olmasa da Çaykovski, hatta “Güçlü Beşler” denen RimskyKorsakov, Borodin, Glinka, Mussorgsky, Glozunov vs
olmadan bir musiki düşünebilir misiniz? 19. yüzyıl boyunca
belki Rus resmi olmadan resim düşünebilirsiniz; ama, işte 20.
yüzyılın başında Chagall ve diğer Rus avangardları olmadan
dünya resmini düşünebilir misiniz? Oysa Avrupa
medeniyetinin, kültürünün sütunlarından biri olan bir kültür
ve halk dahi, pekâlâ Avrupa’nın dışında düşünülmektedir.
Toplumun geri kalmışı, insanlarını yeteneğine göre değerlendirmeyen toplum demektir.
Sayfa 234 - Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,17. Basım,2020Kitabı okudu
Tarihî geleneğinize sadık kalınız yeter; bunu yapmadığınız takdirde ne Batılı olursunuz ne ortak pazarlı olursunuz, ne de dünyalı olursunuz. Dünyadaki sıradan toplumlardan biri olarak kalırsınız. Toplumun geri kalmışı, insanlarını
yeteneğine göre değerlendiremeyen toplum demektir. Dünya ülkelerinin ekserisi bu kategoridedir. Bir toplumun kendini üretme araçlarının en başında dil gelir ve dil, tarihle beraber düşünülür.
İnsanlık değişiyor, değişme kaçınılmaz da olabilir; ama her değişme ilerleme değildir.
Sayfa 42 - Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,17. Basım,2020Kitabı okudu
Bir toplumun en kuvvetli unsuru olan, en gerekli unsuru olan zekâ, eğitimle filizlenir ve ancak bu eğitimin sonucunda zekâ dallanıp budaklanıp meyva vermeye başlar.
Würzburg Sarayı’nın tavanında
ünlü İtalyan ressam Tiepolo’nun alegorik bir tavan resmi var.
17. asra ait bu resimde dört kıtayı resmetmiştir. Avrupa bütün
şaşaası, bütün renkliliği, bütün üstünlüğüyle kubbenin tam
ortasında yer alıyor; yani, dünya Avrupa merkezlidir ve ışık
Avrupa’dan yayılır.
Avrupa’nın Rönesans’tan beri hem vazgeçemediği, hem
dışladığı iki ülke Rusya ve Türkiye’dir. Batılılaşma ve
modernleşme olgusu ile sancılı biçimde ilk defa yüz yüze
gelen iki ülkeden biri Türkiye ve onun yanında dikkat
ederseniz “Rusya” diyorum.