Kürtçede tasavvuf edebiyatının bir şaheseri sayılan Melayê Cizîrî’nin divanını anlamak ve ondaki derin ve lâhutî mana iklimine girebilmek için sadece Kürtçe dilini bilmek elbette ki yetmez. Çünkü geniş ve derin bir ilme, keskin bir marifete, zengin ve coşkun bir aşka sahip olan Cizîrî’nin şiirlerinde tarih, felsefe, estetik, tasavvuf, belâgat, nahiv, astronomi gibi fizik ve metafizik konular iç içe geçmiştir. Ancak Mela, bütün bunları varılması ve ulaşılması gereken bir noktaya doğru yöneltir, asıl maksuduna ve matlubuna hizmet ustalık kazanır.
Cizîrî’nin şiirinde hakim olan ruhun unsurlarını ;ihtişam, hassasiyet, kendine güven ve dikkat olarak özetleyebiliriz. Onun içindir ki, kendisinden önce gelen ve çoğu şairi etkisinde bırakan Hafiz-ı Şirazî’ye bu noktada âdeta meydan okur :
Nazmın etrafa saçılmış incilerini görmek istersen eğer,
Gel Mela’nın şiirinde gör onları, Şiraz’a gitmene ne hacet
------------------------------------------------------------------
Şahîkaya edebiyata kurdî, "Dîwan"a Melayê Cizîrî ji nû ve bi tîpên latînî, di nav weşanên Avestayê de çap bû. Kitêb ji aliyê Emîn Narozî ve hatiye amadekirin. Ev edisyona dîwanê, ji bo xwendevanê Cizîrî rêberek e, ji ber ku bi hemû çapên girîng re hatiye muqayesekirin û wekî not li eynî rûpelê hatiye nivîsandin. Emîn Narozî, di pêşgotina kitêbê de balê dikişîne ser van xalan:
"Ji ber ku dilê min dixwest û min diva herkes Melayê Cizîrî û hunerê wî yê honraweyî ku li gorî min rewanbêjtirîn û suxenwertirînê serdema xwe bûye, fêhm bike û qenc bibîne ka vî ustadê mezin honan û ristina suxenê/gotinê çawa bi zimanê kurdî bi taybetî jî zaravayê kurmancî bi bilindtirîn û rêkûpêktirîn xwedristiyê bi kar aniye. Çendî ku Zivingî Dîwana wî hempayê ya Ibn el-Farid, Hafizê Şîrazî, Fizûlî û Camî dibîne jî, lê bi rastî li gor şert û mercên xwe li bal min ew hê di ser wan re ye jî, herweke ku ew bi xwe jî bi van risteyên jêrîn vê yekê qewî û xurt dike:
"Her ji ber vî sedemî jî min ji mêj ve dixwest yan Dîwana wî rave bikim yan jî ji nav yên weşandî bi rêkûpêktirîn raveya wê ku ya Zivingî ye wergerînim kurdî û zaravayê kurmancî.
