Hakikatlerin Özü
Aziz NesefiSözler ve Alıntılar
Tedbirde kusur edip kadere bahane bulmak ahmaklıktır.
Hayır ve şer Allah'tandır demek; yaratmak ve hükmetmek Allah'tandır, kesb ve irâde yâni hayrı ve şerri kazanmak ve istemek kuldandır diye itikat etmek lazımdır. Eğer böyle olmazsa irâde-i cüziyyeyi inkar etmiş ve (bozuk) Cebriye mezhebine göre inanmış olur.
Aşk ateşi maşuka düşer, ondan da âşıka.
Muma bak ki, kendi yanmadan kelebeği yakamaz.
Maşukun gönlünü yakan ateş, âşıktan kaynaklanır.
Pervâne kanadını gönül mumuna göndermiştir.
Derman aradım derdime
Derdim bana dermanmış
Burhan aradım aslıma
Aslım bana burhanmış
Başlangıçta zannederdim ki, ben kendim Hakk'ı arıyorum. Sonradan öğrendim ki Hakk beni talep ediyor.
Onun için âyet-i kerîmede şöyle buyruldu:
"Allah onları sever, onlar da Allah'ı severler."
"Allah onlardan razı oldu, onlar da Allah'tan razı oldular."
Buna göre muhabbet ve rızânın sudûru evvelâ Cenâb-ı Hakk'tan, sonra da kullarından olmaktadır. Buna işâret için âyetlerde Allah'ın sevgi ve rızâsı kulların sevgi ve rızâsından önce zikredilmiştir.
Hattâ bir insan bir kimseye muhabbet edip, âşık olup meylederse başlangıçta aşk maşukta (sevilen kimsede) parıldayıp kıvılcım atarak âşık olanın kalbine aks eder, yansır ve âşıkta harâret peydâ edip onun içini yakar denilmiştir.
(Bâyezid-i Bistâmî kuddise sırruh)
Başlangıçta zannederdim ki, ben Hakk'ı zikrediyorum. Sonradan Hakk'ın beni zikreder olduğunu öğrendim. Benim O'nu zikredişim, O'nun beni zikredişinin fer'i (ayrıntısı) imiş.
(Bâyezid-i Bistâmî kuddise sırruh)
Hukemâ'ya göre herkesin bulunduğu hâl, kendi zâtının ve amellerinin karşılığıdır. Bu bir küllî kâidedir. Asla aksi olmaz. Meselâ bir kimse kendi iç dünyâsını ve amelini bilmek isterse kendi zâhir hâline baksın. Eğer kötü hâlde bulunuyorsa kendi amelinin kötülüğüne, eğer iyi hâlde ise kendi amelinin iyiliğine istidlâl etsin (delil olarak alsın.) Diğer kimseler de bu kıyâs üzeredir. "Zâhir bâtının alâmetidir" (dış için aynasıdır) kâidesi herkes için geçerlidir.