İnceleme de kıyasta esastır. Öyle düşünmekteyim. Belki de kendi coğrafyamıza olan aşinalığımızdan ötürü olabilir "Beş Şehir" Ahmet Hamdi Tanpınar' ın eseri çok daha lezzetli ve doyurucu olduğunu düşünüyorum. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın başarısı da hakeza mevcut coğrafyanın bir tanığı, bir müntesibi olması dolayısıyla. Çünkü onun eserini okuyunca şehrin ve şehrin insanlarının ruhlarını dahi keşfedebiliyorduk. Oysa ki Pierra Loti'nin bu eserinde ruhtan ziyade maddeye endeksli bir göz var. Şehirleri betimlemeleri evet başarılı, kimi zaman evet insanlardan da bahsediyor. Buna rağmen coğrafyaya ve insanına aşinalığının eksikliği esere de yansımış durumda. Ruhtan çok madde vurgusu. Bana eser iki pencere açtı birincisi: Bu insanoğlu cenneti dünyada imar etmenin derdinde, şatafat, büyüklük, süslemelere çok önem arz ediyor ve doğallığı hep ikinci plana itiyor olması gerçeği. Bununla birlikte her kim kendi özünü terk edipte batıya bir pencere açtıysa yada daha fenası kapı açtıysa dünyevileşme olanca hızıyla devam etmekte ve maddeye esaret ziyadesiyle artmakta. Eskilerin bir artı yanı ise kendi özlerine göre dünyevileşirken bizler bugün Avrupa'nın hamuruna göre dünyevileşmekteyiz. Dünyada istifade ederken dahi bizi biz yapan değerler ekseninde olması gerektiği bir kez daha anlamış oldum. Okunmasını tavsiye eder miyim sorusuna gelecek olursak. Sonralara çok sonralara bırakılması gereken bir eser tabi İran'a, İsfahan'a gitme durumun söz konusu değil ise :)
