Alonso Quijano

Geleneksel toplumlara göre gündelik hayatın bütün önemli eylemlerinin "ab origine" olarak tanrılar ya da kahramanlar tarafından ilham edildiğini eklememiz gerekir. İnsanlar bu örneksel ve aparadikmatik hareketleri sonsuzca yinelemekten başka bir şey yapmazlar.
Reklam
"Tanrıların işi en kutlu iştir ve temaşaya en layık olandır: İnsan işlerinden, mutluluğa en yakın olanı buna yaklaşandır." (Aristoteles, Nikomakheus'a Etik, 7178 b, 21); "mümkün olduğu kadar Tanrı'ya benzer olmak" (Platon Theaetetus, 1770 e); "haec hominis est perfectio, similtudo dei" (Aziz Thomas Aquinas).
Beşeri sanat eserleri tanrısal sanatın taklitleridir" (Aitareya Brahmana, V1, 27; bkz. Platon, Yasalar, 667-669; Politika, 306 d, vs.)

Okur Takip Önerileri

Tümünü Gör
Mücadele, çatışma ve savaşın çoğu zaman ayinsel bir nedeni ve bir görevi vardır. Klanın iki yarısı arasında bir karşıtlık ya da iki ilahın temsilcileri arasında bir mücadeledir (örneğin Mısır'da, Osiris ve Seth'i temsil eden iki grup arasındaki çatışma), her ne olursa olsun, her zaman kozmik ve tanrısal dramın bir bölümünü anar. Asla savaşı ya da düelloyu akılcı nedenlerle açıklayamayız.
Arkaik dünyanın "dindışı" etkinlikleri görmezden geldiğini söyleyebiliriz: Belli bir anlam içeren her hareket -avlanma, balık tutma, tarım, oyun, çatışma, cinsellik, vs.- bir şekilde kutsala katılır. Sadece mitsel anlamı olmayan, yani örnek modelleri olmayan etkinlikler "dindışı"dır. Dolayısıyla, sağlam ve amacı iyice belirlenmiş olan her etkinliğin arkaik dünya için bir ayin olduğunu söyleyebiliriz. Ama, bu etkinliklerin çoğu uzun bir kutsallıktan yoksunlaşma sürecine maruz kalıp modern toplumlarda "dindışı" etkinliklere dönüşmüşlerdir. Bunlardan biri örneğin danstır. Bütün danslar başlangıçta kutsaldı; başka bir deyişle, bunların insan-dışı bir modeli olmuştu.
Reklam
Mit bazen ayinden sonra gelmiş olsa da örneğin evlilik öncesi törensel birleşmelerin Hera ile Zeus arasındaki evlilik öncesi ilişkilerine dair mitlerin ortaya çıkışından önce var olması, ki bu mitler onların açıklamasına yaramıştır, bu gözlem ayinin kutsal özelliğini hiçbir şekilde azaltmaz. Mit ifade bakımından sadece geç olmuştur; ama muhtevası arkaiktir ve kutsamalara, yani mutlak, insan-dışı bir gerçekliği varsayan eylemlere gönderme yapmaktadır.
Cinsel eylemin tarla işine benzetilmesi pek çok kültürde yaygındır. Çatapatha Brahmana'da (VII, 2, 2, 5) yer kadının üretici organına ve tohumlar da erkek menisine benzetilmiştir. "Kadınlarınız tarlalarınızdır" (Kuran, II, 223). Kolektif orjilerin çoğu bitki güçlerinin çoğalmasında ayinsel bir açıklama bulur; yılın bazı kritik dönemlerinde, tohumlar filizlendiklerinde ya da hasat olgunlaştığında vs. gerçekleşirler ve her zaman mitsel modelleri bir hiyerogami olur. Örneğin Ewe kabilesinin (Batı Afrika) arpa yeşermeye başladığında yaptığı orjiler; orji bir hiyerogamiyle meşrulaştırılmıştır (genç kızlar tanrı Python'a hediye edilir). Bu ayrı meşrulaştırma durumunu Oraon topluluğunda bulmaktayız; bunların orjisi mayıs ayında, Güneş tanrısıyla Toprak tanrıçası birleştiği dönemde gerçekleşir. Orjilerdeki bütün bu aşırılıklar öyle ya da böyle açıklamalarını kozmik ya da biyokozmik bir eylemde bulurlar: Yılın yenilenmesi, kritik hasat anı, vs. Erkek çocukların Floralia kutlamalarında (27 Nisan) Roma sokaklarında alay hâlinde çıplak gezmeleri ya da Lupercale kutlamalarında kısırlıklarını gidermek için kadınlara elleriyle dokunmaları, bütün Hindistan'da Holi bayramında izin verilen özgürlükler, hasat bayramlarında Orta ve Kuzey Avrupa'da uygulanan ve kilise otoritelerinin engellemekte zorlandığı (örneğin 590'da Auxerre Konsili, vs.) ahlâksızlıklar, bütün bu tezahürlerin de insan-üstü bir prototipi vardır ve evrensel verimliliği ve bolluğu sağlamaya çalışır.
Evliliğe dair bütün eski Doğu sembolizmi göksel modeller sayesinde açıklanabilir. Sümerler Yeni Yıl günü elementlerin birleşmesini kutluyorlardı; bütün antik Doğu'da, o gün hiyerogami mitiyle olduğu gibi kralın tanrıçayla birleşme ayinleriyle de örneklendirilirdi. Yeni Yıl günü "İshtar" "Tammaz" ile yatar ve kral, tanrıçanın balayı yatağının bulunduğu tapınağın gizli bir odasında tanrıçayla (yani onu yeryüzünde temsil eden bir köleyle) o ayinsel birlikteliği gerçekleştirerek bu mitsel hiyerogamiyi tekrarlar. Tanrısal birliktelik yerin verimliliğini sağlar; Ninhil Enlil ile birleştiğinde, yağmur yağmaya başlar." Bu aynı verimlilik kralın törensel birleşmesiyle, yeryüzündeki çiftlerinkiyle sağlanır, vs. hiyerogami her taklit edildiğinde, yani evlilik birleşmesi her gerçekleştiğinde dünya yenilenir. Almanca'daki "Hochzeit" (evlilik) kelimesi Yeni Yıl bayramı anlamındaki "Hochgezît" kelimesinden türemiştir. Evlilik "yılı" yeniler ve ardından verimliliği, bolluğu ve mutluluğu sağlar.
İyileştirme, dölleme, çocuk doğurma, tarım işleri söz konusu olduğunda Dünya'nın Yaratılış miti okunur. Kozmogoni yaratışın bizzat kendisini temsil eder.
Söz konusu olan sadece örnek bir modeli, Gök ile Yer'in hiyerogamisini taklit etmek değildir; asıl hedeflenen şey bu hiyerogaminin sonucu, yani kozmik yaratıştır. Bu yüzden, Polinezya'da kısır olan bir kadın hamile kalmak istediğinde, "in illo tempore", Büyük Tanrı İo tarafından yere yatırılmış olan İlk Anne'nin örnek hareketini taklit eder. O ayinde de kozmogonik mit okunur. Buna karşılık, boşanma gerçekleştiğinde, "Gök ile Yer'in ayrılışı"ndan bahseden büyü sözleri söylenir.
Reklam
Evlilik ayinleri de tanrısal bir modele sahiptir ve insan evliliği hiyerogamiyi*, özellikle Gök ile Yer'in birleşmesini tekrarlar. "Ben Gök'üm" der koca, "Sen Yer'sin" (dyaur aham, pritivi tvam; Brhadararanyaka Upanishad, VI, 40 20). * Mitolojide iki tanrı ya da bir tanrı bir insan arasındaki cinsel birleşme, bazen de evlilik.
Kurtarıcı'nın mesajı her şeyden önce taklit edilmesi gereken bir örnektir. Havarilerinin ayaklarını yıkadıktan sonra İsa şöyle der: "Size yaptığımın aynısını yapmanız için bir örnek verdim." (Yuhanna, XIII, 15). Alçakgönüllülük sadece bir erdemdir; fakat Kurtarıcı'yı örnek alarak alçakgönüllü olmak dinî bir eylem ve kurtuluşun yoludur: "Sizi sevdiğim gibi siz de birbirinizi sevin." (Yuhanna, XIII, 34; XV, 12). Bu Hıristiyan sevgisi İsa'nın örnekliğiyle kutsanmıştır. Şu anki uygulaması insanlığın günahını yok eder ve insanı tanrılaştırır.
Yahudi-Hıristiyan Şabat da imitatio dei'dir.* Şabat istirahatı Tanrı'nın ilk hareketini tekrarlar, çünkü Yaratılışın yedinci günü Tanrı "gerçekleştirdiği tüm eserden sonra" (Yaratılış, II. 1) dinlendi. * Tanrının taklidi
"İlkeller" de ayinlerin mitsel modelleri olduğu gibi, herhangi bir insan hareketi zamanın başlangıcında bir tanrının, bir kahramanın ya da bir atanın gerçekleştirdiği bir hareketin tıpatıp aynısını yinelediği ölçüde etkili olur.
4.903 öğeden 1 ile 15 arasındakiler gösteriliyor.