Akış
Ara
Mesajlar
Bildirimler
Kaydedilenler
Ne Okusam?
Profil
Gönderi Oluştur
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.36.17
Muharrem Kenger
@MuharremKenger
Sana düşman, bana düşman,
düşünen insana düşman,
Vatan ki bu insanların evidir.
Sevgilim, onlar vatana düşman.
Lisans
Kahramanmaraş
340 kütüphaneci puanı
1132 okur puanı
Ocak 2018 tarihinde katıldı
Okuma Hedefleri
Nedensellik: Gazali
Gazzâlî’nin eleştirileri, her şeyi, aranedenci/vesileci düşüncesi gereği Tanrı’ya bağladığı, doğadaki düzeni pamuk ipliğine bağlı hale getirdiği, doğa yasası düşüncesini tanrısal âdete indirgediği için, kaderci- liğin pekişmesine ve olayların doğal nedeninin araştırılmasına ket vurmuş gi-bidir. Zira her şeyin nedeni olarak Tanrı’yı gören bir dizgede, doğal nedensel sorgulamalara yer bulmak ne ölçüde mümkündür? Son dönemlerde kimileri- nin yaptığı gibi, psikolojik teselli arayışı içinde Eş’arîci ve Gazzâlîci anlayışla kuantum fiziği arasında bağ kurmak da mümkün değildir; kuantumda bazı şeylerin nedensizliği dile getirilse de, her şey hala doğal süreçlere indirgen- meye çalışılmaktadır. Oysa Gazzâlî her şeyi anlık olan tanrısal yaratmaya in-dirgemektedir ve Tanrı dışında aktif, kendinde işleyişi olan doğa diye bir şey kabul etmemektedir. Doğanın kabul edilmediği bir düşünce dizgesinde bilim kendisine nasıl yer bulabilir?
Nedensellik Üzerine: Kader-Bilim
İnsan ve eylemleri arasındaki ilişkiyi askıya almak, kaderciliğe yol açmak, insanı yok saymak, insanlardaki kendine güven ve üretme hırsını yok etmektir. Böylesi edilgin bir insanın, bilimin ön koşulu olan yüzünü bu dünyadaki nedenler ve nedensel düzeneklere döndürmek ve onları araştırmak yerine Tanrı’ya ve öte dünyaya döndürmesine yol açması kaçınılmazdır. Gerçekten de İslam dünya-sında gözlenen durum tam da budur.
Okur Takip Önerileri
Nedensellik Üzerine
Çünkü dini zahiri üzere kabul etmek, dinle felsefenin uzlaştırılması konusun- da halka açıklama yapmamak gerekir. Bu hususta açıklama yap-mak, hakkında kanıta sahip olmadıkları halde felsefenin sonuçla- rını halka yaymak anlamına gelir. Bu ise ne helaldir ne de caizdir.
İbn Rüşd
Nedensellik Üzerine: İbn Rüşd-Gazali
Öte yandan Gazzâlî, halkın anlayamayacağı ve onlara açılmaması gere- ken konuları halka açmış, onları hakikat ve bilim düşmanı yapmış, yine tevil edilmemesi gereken dinsel konuları tevil ederek küfre düşmüştür. O, halk için onların kapasitelerine uygun en sağlam ilaç olan şeriatı bozmuş, ilacın doğa- sına zarar vermiştir. Söz konusu harika ilacı ilk bozan ve terkibini değiştiren Hariciler, sonra Mutezile, sonra Eş’arîler ve onlardan sonra da mutasavvıflar olmuştur. Daha sonra Gazzâlî gelmiş ve kapıyı ardına kadar açmıştır. Çünkü o, anlayışının ulaşabildiği kadarıyla filozofların görüşlerini ve bütünü ile fel- sefeyi halka açıkça anlatmıştır. Onun düşünceleri ne dine ne de felsefeye yarar sağlamıştır. Nedensellik ilişkisini yadsıyarak, Tanrı’yı hiçbir yasa ve geleneğe uymayan zalim bir krala çevirmiş, ona ulaşacak bir yol bırakmamış, doğa dü- zenini ve varlıklardaki hikmeti yadsımış, insani bakımdan bilgi elde etmeye olanak bırakmamıştır (İbn Rüşd 198: 196-198).
Nedensellik Üzerine
Tek gereksinim duyulan Tanrı’dır; nesneler ancak, onun saye- sinde varlık ve süreklilik kazanmaktadır. Sen yemeğe, suya, yere, göğe, muhtaç olduğunda, sakın Tanrı’dan başkasına gereksinim duyduğunu sanma. (…) Sonra sakın, yavrunun annesine muhtaç olduğunu sanarak, Tanrı’ya gereksinimi bulunmadığını düşün- me. Onun, gereksinim duyduğu tek varlık, Tanrı’dır. Zira an- nesinin memesindeki sütü, annesinin ona karşı olan şefkatini yaratan Tanrı’dır”
(Gazzâlî, el-Maksad: 86-87).
Nedensellik Üzerine: Nedenler
Zehirin, kendi özüyle öldürdüğünü ve zarar verdiğini, yemeğin özüyle doğurduğunu ve yarar verdiğini, melek, insan ve şeytanın ya da felek, yıldızlar ve bu ikisinin arasındaki varlıkların, herhan- gi birinin özüyle, hayır veya şer, zarar veya yarar verme kudreti olduğunu sanma. Aksine bunların tümü, belli işlerle görevlendi- rilmiş, sadece Tanrı’nın görevlendirdiği işleri yapan nedenlerdir.
Nedensellik Üzerine: Gazali-Gözlem
Oysa gözlem, nedenin sonuçla birlikte, yan yana ve bir arada bulunduğunu gösterir; hiçbir deneyim, sonucun nedenden çıktığını göstermez.
Nedensellik Üzerine
O (Gazali), evrenin zaman içinde Tanrı’nın mutlak irade ve kudretiyle yaratıldığını ve yaratımının sürekli olduğunu temellendirmek ve evrende mucizevi olayla-rın olası olduğunu göstermek için, filozofların zorunlu ilişki dedikleri şeyin, ontolojik bir zorunluluk mu, yoksa salt epistemolojik, yani mantıksal bir zo- runluluk mu olduğu sorusundan yola çıkar. Bir başka deyişle, zorunlu ilişki denilen şey, dış dünyada mı, yoksa sadece zihinsel alanda mı geçerlidir?
Nedensellik Üzerine
“Doğadaki olgu-ların olağan akışını, son derece zorunlu bir akış olarak gören kimseler, bütün mucizevî olayları imkânsız görmüş olurlar” (Gazzâlî).
Nedensellik Üzerine; Yaratılış...
Ay-altı evrendeki varlıklar, bir başka deyişle yeryüzünde bulunan varlıklar, maddeye verilen öğesel formlar sayesinde olu- şan öğelerden (toprak, su, hava ve ateş) başlayarak, bu öğelerin belli oranlarda dengeli ve uyumlu bileşimlerinden kaynaklanır. Bu bileşimler kendilerine sağlanan denge ve uyum ölçüsünde türsel formları almaya hazırlıklı hale gelir ve bu formların verilmesiyle de madenler, bitkiler, hayvanlar ve insanlar olu- şur. Gerek öğeleri belli oranlarda dengeli ve uyumlu bir bileşime sahip olarak kendilerine uygun formları almaya hazırlıklı duruma gelmelerinde gerekse onlara uygun formların verilmesinde ruhani evrende (ay-üstü evrende) var olan akıllar, gök küreleri ve onların hareketleriyle meydana gelen oluşumlar fail neden olarak etkili olurlar .
Nedensellik Üzerine
Zaman, hareketteki önce ve sonraya bağlı olarak hareketin ölçüsüdür. Ancak her hareketin değil, en yüksek gök küresinin hareketinin ölçüsüdür. Hayal gücünde geçmişle geleceği birleştiren ya da geçmişi gelecekten ayıran sınır olarak kabul edilen “an”, süresi olmadığı için, zaman değildir.
Nedensellik Üzerine
Mekân, yer kaplayan cismin niteliği olup, kendinden var olamaz. İslam filozofları mekânı tıpkı Aristoteles gibi, kapsayan cismin kapsanan cisme dokunduğu sınırdır biçiminde tanımlarlar. Buna göre, cisimden boş bir uzam düşünülemez. Bir başka deyişle boşluk diye bir şey yoktur..
Nedensellik Üzerine
Ay-altı evrende varolan her şeyin gizil (kuvve) haldeki edilgin nedeni, değişmelere rağmen aynı kalan ilk maddedir...