Her biri on yıllarca süren hayat mektebinin meyveleridir. Montesquieu “Geçmiş bir yaşamı geri getiremezsin; ama satın aldığın bir kitapla dünyanın en bilge kişilerinin bir ömür boyu kazandıkları birikimlerini elde edebilirsin.” der. Gerçekten de öyledir. Şimdi Dante’yi geri getirebilir misin? Hayır, ama İlahi Komedya’nın her dizeninde, her kelimesinde Dante’yi görürsün, Dante’nin Beatrice’ye olan aşkını nasıl ilahi bir söylemle birleştirdiğine tanık olursun. Victor Hugo’yla oturup, dertleşebilir misin? Dertleşemezsin, fakat Sefiller’i okurken Jaen Valjean’nın ruh ikilemlerinde kaybolur, Fantine’nin çilesine, evlat özlemine kapılır, Cosette’nin masumluğu ve dinginliğine hayat bulur, Mabeuf Baba’nın kitap aşkında kendini bulursun. Cervantes’le şakalaşıp, gülüşemezsin ama Don Kişot’un hatıralarında gülmekten gözlerinden yaş gelir, toplumumuzdaki Sancho Panza’lara bakarsın; Dostoyevksi’yle kadeh kaldıramazsın lakin onun yarattığı bir kahramanla Raskolnikov’la oturup şişenin dibini görebilirsin.