Xanî, ilâhî aşk kahramanı Mem'in zindana atılışını, mükemmel bir aşka kavuşmanın nedeni olarak gösterirken, kâmil bir aşka ka- vuşmayı da, ebedî vuslatın bir nedeni saymaktadır. 1016 Âşık Mem ile Ma'şûk Zîn arasına engeller koyan Bekir'in asıl görevi, aşklarının diri kalması ve yok olmaması için iki âşık arasına engel koymasıdır. Aynı şekilde Bekir'in eziyetlerinin nedeni de, onların Allah'ın ni- metlerine kavuşmaları içindir. Bekir bir yerde imtihan sebebidir
Sayfa 309Kitabı okuyor
Bu tasavvufi eser, Xanî'yi Kürt milliyetçilerinin nezdinde önemli bir konuma getirmesinin başlıca sebebi, o zamanların etkin ve zarif dili olan Farsça ya da kültürel emperyal dil olarak kabul edilen Arapça olark değil, Kürtçe olarak kaleme alınmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca Mem û Zîn'in ilk şiirlerinde Kürt dilinin önemine ve yazılı dil olarak kullanılma gerekliliğine vurgu yapılması Xanî'yi milliyetçilerin gözünde farklı ve ayrıcalıklı bir konuma getirmiştir. Birçok Kürt araştırmacısının da iddia ettiği gibi, Xanî'yi Kürt milli- yetçisi, şövenisti ya da ırkçısı olarak tanımak tamamen gerçek dışı ve bilimsellikten uzak bir savdır. Birçok araştırmacı Xanî üzerinde yapılan çalışmaları o kadar politize ettiler ki, işi gerçeğinin dışına taşımaya çalıştılar. Mesela Erzurum'daki Rus konsolos Alexandre Jaba'nın ricasıyla 1850 yılında, Kürt edebiyatının ilk kısa incele- mesini yazan, Mele Mahmûdê Bayezîdî, Mem û Zîn'e "kitêbekî aşiq maşûqan/ma'şûk ve âşıkların kitabı" der. O, Xanî'nin edebî yetene- ğini metheder ve tüm Kürt yazarlarının en ünlü ve en değerli şairi olduğunu söyler. Fakat Xanî'nin edebî olmayan en önemli erdem- lerinden olan tasavvufi anlayışından hiç sözetmez.
Sayfa 301Kitabı okuyor
Feqiyê Teyran'ın tasavvuf anlayışına baktığımızda, insanların gönül dünyasına gidecek yolun salt dudaktan dökülecek kelimelerle değil, gönülden gelen ilâhî nûrun feyziyle gerçekleşeceğine inanmak- tadır. Ve ilâhî feyizle gönülden çıkan her beyit, derûnî bir anlam taşı- makta, insanlara manevî birer kanat takarak onları Rabbanî hikmet- ler âlemine götürmektedir. O şiirler, insana huzûr, mutluluk vererek, insanı en mükemmel hâl denizinde yüzdürmektedir.
Sayfa 286Kitabı okuyor
Aşiq û me'şûq yek bûn şem'û hem pervane bû
'Aşiq û me'şûq her du miratê yek in
Lew di eslê cem'ê de eslê qedîm ayîne bu
(Âşık ve Ma'şûk birdir Şem ve Pervâne gibi Âşık ve Ma'şûk birbirinin aynasıdır
Cem'in aslına kadîm olan aynadır.)
M. Cizirî
Sayfa 276Kitabı okuyor
Cizirî'nin Tsavvuf Anlayışı
Cizîrînin tasavvuf felsefesi, temelinde, Allah'ı tanıma ve bilmek anlayışı üzerine odaklanmaktadır. Bunun ilk basamağında, "benlik, varlık ve aşk" vardır. Cizîrî, muhakkik mutasavvıflar çizgisinden hareket eden bir şahsiyet olduğundan, Rabbânî hakîkati öncelik- le kendi nefsinden/benliğinden arar.
Sayfa 259Kitabı okuyor
Eliyê Herîrî
Şeyh Elîyê Herîrî 400/1010 yılında, Kürt coğrafyasında en çok mutasavvıfın yetiştiği bölgelerin başında gelen Şemdinan'ın Herîrî köyünde doğdu. Kendisi ilk Dîwan sahibi mutasavvıf şair olarak bilinir. Ünlü Kürt mutasavvıf şâir Baba Tahirê Uryan ile aynı dö- nemde yaşamış olmalarına rağmen, Baba Tahir, Kürtçenin Lorî lehçesiyle şiirlerini icra ederken, Elîyê Herîrî de, Kürtçenin Kur- manci lehçesiyle şiirlerini dillendirmiştir. Ve tarihte ilk Kurmancî lehçesinde şiir veren kişi olarak bilinir.
Sayfa 241Kitabı okuyor
Baba Tahirê Uryan
Dilem ji dêrde te herdem xemîn e
Balîfêm kevir, doşekam zemîn e
Sûcêm ev e ku min ji te hez kirye
Ma her ê j'te hez dike dilbixwîn e
Sayfa 239Kitabı okuyor
Baba Tahirê Uryan
Baba Tahir, tasavvuf anlayışı bakımından şu önemli konular- da öne çıkan muhakkîk mutasavvıflardandır. Birincisi, şiirlerinde Allah ve varlık konusunu ağırlıklı olarak işlemiş ve bu konularda kendisinden sonra gelen mutasavvıflara tesir ederek, birçoğunun tasavvuf anlayışının olgunlaşmasında önemli etkileri olmuştur. İkincisi, tasavvufun ma'rifet ilmi konusuna getirdiği tanım ve yorumlarla kendisinin muhakkik bir sufi olduğunu ortaya koymuştur.
Sayfa 231Kitabı okuyor
Baba Tahir
Ez ew rind im ku navê me qelender
Ne xan û malen min hene ne lenger
Dema dibe roj li dora mala te digerim
Dema dibe şev kevir datînim bin ser.
Bazı araştırmalara göre, Kürt dilinin XV. yüzyılın sonlarına doğru edebî hayata geçmeye başladığı iddiası vardır732 fakat yaptığımız araştırmalarda, Kürt dili, XI. yüzyılda Baba Tahirê Uryan ile edebî sahada kendini göstermeye başlamıştır. Baba Tahir, kendisinden sonra gelen ve tasavvuf tarihi seyrinde yetişen birçok önemli mu- tasavvıf şairlerle şiirleriyle vezin ve içerik bakımında boy ölçüşecek seviyede şiirler ortaya koymuştur.
Sayfa 222Kitabı okuyor