"Avcılık-toplayıcılık geçim ekonomisinden yerleşik yaşam biçimine geçiş sürecini en iyi yansıtan bir Cilalı Taş Devri köyüdür. Çayönü'nde hayvan evcilleştirmesi Çanak Çömleksiz dönemin daha geç evrelerinde karşımıza çıkar. Evcil koyun ve keçinin Çayönü'ne zamanımızdan aşağı yukarı 8.000 yıl öncesine doğru geldiği anlaşılmaktadır. Sığırın ise nasıl evcilleştirildiği hala tam olarak bilinmemektedir. Evcil hayvanların günlük yaşama girmesi, Çayönü halkına yepyeni bir toplumsal düzen sağlamış, ekonomik yapı başta olmak üzere her alanda birçok değişme ve gelişmelerin doğmasına olanak verecek bambaşka bir dünyanın kapılarını açmıştır. Tapınakları, ticaret sistemi, madencilik, taş ve kemik işçiliği ile Çayönü Köyü, Yakın Doğu'daki çağdaşları arasında ön sırada gelmektedir. Halkın barındığı evler, ortak köy meydanı, zemini mozaik döşemeli bina, anıtsal yapılar ve büyük odalı binalarına bakılacak olursa, Çayönü'nde Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ'da bir sosyal tabakalaşmadan söz edilebilir. Aşağı yukarı 10.000 yıl önce, Anadolu toplulukları bir ilke imza atıyordu; o da dört mevsim aynı yerde yaşamayı olanaklı kılacak köy hayatı idi. Oysa, aynı tarihlerde Avrupa'daki çağdaşları henüz mağara hayatından kurtulup köylerini kuramamışlardı. Orta Doğu ve Anadolu, tarihin ilk dönemlerinde, her kültürel yenilikte daima Avrupa'nın birkaç bin yıl önünde gitmiştir."
Arkeoloji Sanat Yayınları