“Fakat her şey boş değil mi? Ne olsa, ne yapılsa kış gelmeyecek mi? Ya gelinceye kadar… Hiç mi, hiç mi bir şey yapılamaz? Böyle görerek, anlayarak, bile bile hayat ve saadetten feragate tahammülden başka bir şey mümkün değil mi?”
Eylül, “Psikolojik ilk roman” ünvanına sahip bu eserin ilk basımı 1901 yılında yapılmış. Eserde olaylardan çok karakterlerin ruh halleri betimlenmiş. Ve bir yasak aşk teması işlenmiş. Benim için orijinal baskısını okumak biraz zorlayıcı oldu diyebilirim.
Son söz olarak şu alıntıyı bırakıyorum; “Hiç olmasa beraber ölmek de mi yoktu, hiç olmasa onun için ölmek de mi yoktu?” Ölmese ve çekse bile böyle birkaç saniye-i aşk bütün bir hayata bin kere, yüz bin kere müreccah değil miydi?
Eylül edebiyatımızın psikolojik romanlarından. Ben okurken çok yoruldum ve sıkıldım. Aynı şeyi farklı cümlelerle tekrarlanmış gibi hissettim. Karekterleri çözemedim. Bir yükseldiler bir indiler. Neyse ya bilemedim. Halbuki çok merak ediyordum ve beklentim yüksekti belki ondandır.