Emile Zola’nın okuduğum ilk romanı. Okuduğum basımdaki önsözlerde kitabın yayınlandığı dönemde çok tepki gördüğü belirtilmiş. Hatta Zola ikinci baskıda savunma yazma gereği duymuş. Bizim çağımızdan baktığımızda sıradan olarak görülebilecek bir olay sanırım o dönemde bu açıklıkla ifade edilmiyormuş ki Zola’nın yaptığı iş sansasyon yaratmış. Çünkü bilhassa Türkiye’de gündüz kuşağındaki pek çok ev programında izleyebileceğimiz bir hadiseyi konu ediniyor. Ancak bu konuyu ilk romanlarından biri olmasına rağmen o kadar derinlemesine ve ustalıkla işliyor ki Zola, biz ilk kez tv’de gördüğümüz o ailelerin duygusal/ruhsal anatomilerine nüfuz etme olanağı yakalıyoruz. Bu anatomik sunumda ise dikkatimi celbeden yegane unsur bizim vicdan azabı olarak adlandırdığımız ruhsal durumun bedenle kurulan bütünleşik ilişkisi. Romandaki kimi pasajlarda bedensel ifadeler o kadar büyük bir incelikle resmedilmiş ki azap duyanın ruh değil ama beden olduğunu söylemek geliyor içimden. Zola’nın bu ifadeleri bilinçli bir tercih tabi. Natüralist bir deney yaptığını defaatle ifade eden Zola insan ruhunu ancak bedensel dışavurumlar üzerinden işleyebiliyor. Bu da romanına yüzeydeki derinlik olarak ifade edilebilecek bir özellik kazandırmış. Bu romanda anlatıcı niyet okuyucu içe bakışlarla duygu ve düşünceleri anlatamaz. Onun görmesi, duyması, dokunması, tatması ve koklaması gerekir. Duyularının algılamadığı hiçbir şeyi aktarmaz. Gerçekçiliğinin gücü buradadır. Okuyucu bu romanda kaçınılmaz sonunu bağrında taşıyan bir eylemin başlangıcından sonuna yaşanmasına, merak duygusunun da eşlik ettiği bir deneyimle, şahitlik etmektedir.
Merve Okulu ile birlikte irdelediğimiz Üç İstanbul incelemesi .
Mithat Cemal Kuntay’ın Üç İstanbul romanı İstanbul’un üç ayrı dönemini; Abdülhamit’in son yılları (istibdat dönemi), 1908 ihtilaliyle iktidarı ele geçiren İttihat ve Terakki yönetimindeki yılları (meşrutiyet dönemi) ve Birinci Paylaşım Savaşı’nın
