Genel Kurmay Başkanı İsmet Paşa’ya
Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makûs talihini de yendiniz. İstilâ altındaki talihsiz topraklarımızla birlikte bütün vatan, bugün en ücra köşelerine kadar zaferinizi kutluyor. Düşmanın istilâ hırsı, azminizin ve
vatanseverliğinizin Yalçın kayalarına başını çarparak paramparça oldu.
3 Haziran 1925’te hükümet Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kapattı. Kapatma kararı, Ankara ve Doğu İstiklâl Mahkemeleri’nin, parti programındaki “dini inançlara saygı” ilkesinin, gerici isyanlara yol açtığı görüşünü alıntılıyordu. İstanbul’daki sol kanat işçi örgütleri de kapatıldı. Hiç kimse onları dinî ayaklanmalara ya da Kürt aşiretlerinin ‘gerici’lerine yakınlık duymakla suçlayamazdı, ama ne de olsa iktidar için potansiyel bir tehdit oluşturuyorlardı. Aralarında Ahmet Emin (Yalman) ve Velit Ebüzziya’nın da bulunduğu önde gelen dokuz gazeteci tutuklanıp yargılanmak üzere Diyarbakır’a gönderildi. İstiklâl Mahkemesi gazetecileri hükümete karşı ‘haksız ve gereksiz’ suçlamalar yaparak Şeyh Sait isyanı için uygun ortam hazırlamakla suçladı. Gazetecilerin davranışlarından dolayı pişman olduklarını belirtmeleri ve cumhurbaşkanından af dilemeleri söylendi. Kendilerinden istendiği gibi davrandılar. Mustafa Kemal yasal nedenler var olduğu halde, onları kişisel olarak suçlamayacağını bildirip, mahkemenin ‘müsamaha’ göstermesini istedi. Serbest kalan gazeteciler derslerini almış olarak İstanbul’a döndüler. Basının hükümeti eleştirmesi son buldu. Ertesi yıl cumhuriyetin kuruluş yıldönümünde affa uğrayan Hüseyin Cahit (Yalçın) ile Zekeriya (Sertel) sürgünden döndü. Aynı aftan yararlanacağını uman romantik şair Nazım Hikmet de 1928’de Rusya’dan geldi, ama onun sorunları henüz bitmemişti. Kısa bir süre tutuklandı, sonra serbest bırakıldı ve ardından iktidar, kedinin fareyle oynaması gibi uzun süre onunla oynamaya başladı.
Sayfa 493Kitabı okudu
İtilaf güçlerinin bir taarruz ile denize dökülmemesi kaçırılan önemli bir fırsat olmuştur. Mustafa Kemal “Gerekirse hepimiz ölerek düşmanı denize dökeceğiz. İçimizde Balkan Harbi’nin utancını bir daha yaşamaktansa ölmeyi tercih etmeyecek kişi yoktur. Eğer böyleleri varsa onları kendi ellerimizle kurşuna dizelim,” sözleriyle ordunun ruh halini özet halde ifade etmiştir.
Sayfa 180Kitabı okudu
Karlsbad’a gelen Türkler arasında Cemal Paşa’nın karısıyla, erkek kardeşi Maliye Nazırı Cavit, Mustafa Kemal’i Gelibolu’da çarpışırken izlemiş olan İttihat ve Terakki gazetecisi Hüseyin Cahit de (Yalçın) vardı. Hepsinin ortak şikâyeti vesikayla verilen ekmeğin çok az oluşuydu, ama hiçbirinin aç kaldığı söylenemezdi. Mustafa Kemal yurttaşlarıyla yemek yedi, yürüyüşlere ve araba gezilerine çıktı, Fransızca romanlar (bir de Marx’ın Le Capital adıyla Fransızcaya çevrilen yapıtının eleştirisi) okudu, Almanca ve Fransızca dersleri aldı ve bir günlük tuttu. Bayan Brandner adında bir hanıma Fransızca olarak yazılmış bir bölümde Türk ordusunun sicilini övüyordu. Başka sayfalarda ise, reformlar üzerindeki görüşlerini dile getiriyordu:
Elime büyük yetki ve güç geçerse, sosyal yaşamımızda gerekli olan değişikliği bir anda yapacağım sanırım. Bazılarından farklı olarak sıradan insanların ve ‘ulema’ sınıfının bu değişikliğe yavaş yavaş alıştırılması fikrini kabul etmiyorum ve ruhum buna isyan ediyor. Yüksek öğrenim görmek için yıllar harcadıktan, sosyal çevreye girdikten ve özgürlüğün tadını aldıktan sonra, niçin ben sıradan insanların düzeyine ineyim? Onları kendi düzeyime çıkartmayı yeğlerim. Ben onlara değil, onlar bana benzemeli. Her şeye karşın bu konuda üzerinde durulması gereken bazı noktalar var. Bunlara karar vermeden, işe başlamak hatalı olur.
Sayfa 214Kitabı okudu
2. İnönü zaferi sonrası
Düşmanın istila hırsı,azminizin ve vatanseverliğinizin yalçın kayalarına başını çarparak paramparça oldu…
Gazi Mustafa Kemal Atatürk
Sayfa 154Kitabı okudu
