"bir grup insan cenneti istiyor,
bunlar tamahkâr ve menfaatçi kimselerdir.
diğer bir grup cehennem korkusu taşıyor,
bunlar aciz ve korkaktırlar.
bir grup insan ise cennet arzusu ve cehennem korkusu taşımaksızın,
aşk beslemek ister.
bunlar hür olanlardır.
aşk hürleri."
Kitapta insanı çevreleyen 4 zindanın bulunduğundan söz edilmiştir .Peki bunlar nelerdir? Yazara göre tabiat , toplum, tarih, ve kişinin kendi benidir. İnsan bu zindanlardan ilk üçünden bir şekilde felsefe ve bilim aracılığı ile kurtulmayı başarmıştır .Mesela tabiattan çeşitli aletler yaparaktan , tarih bilimini öğrenerekten, toplum zindanından da
Ve şimdi sen ey aşk tavafından gelen. Makam-I İbrahım’de durmuş, İbrahim’in mevkiine erişmişsin !
İbrahim, bu mevkiye, bu makama gelinceye kadar, feleğin yedi çemberinden geçmişti: Put kırma, Nemrûd’u yenme, mancınıkla azap ateşine atılma, iblisle savaş, İsmail’i boğazlama ve hicretler, ızdıraplar, yalnızlıklar, işkenceler ve nihayet nübüvvetten imamete, ferdiyetten topluma, put imalatçısı Azer’in evinin üyesi olmaktan tevhid binasının kurucusu olmaya kadar birçok aşamadan geçmişti !...
Aşk, aslından uzak kalmış olanın vuslata ermek, visali yenilemek için duyduğu hayret, kaçış ve kararsızlıktır. Kurumuş, koparılmış ve gurbete düşmüş kamışın (ney), kamışlığa (neyistana) yeniden dönmek arzusuyla feryat edişidir.