(Asya) Büyük Hun İmparatorluğu'nun Zayıflayıp Bölünmesi
MS 46 yılında Hun ülkesinde büyük bir kıtlık çıkınca devlet yeniden zayıflamaya yüz tuttu. Hun hükümdan ekonomik destek için Çinlilerle anlaşmak zorunda kaldı. Wu-sun'larla Çinliler ortak harekat yapınca ülke karışıklığa sürüklendi. Neticede Büyük Hun İmparatorluğu MS 48 yılında kuzey ve güney olmak üzere resmen ikiye ayrılacaktır.
Coğrafi konumlarına göre Pu-nu idaresindekiler Kuzey Hunları, Pi'nin idaresinde olanlar ise Güney Hunları olarak anıldılar.
Asya Hun İmparatorluğu / T'ou-man (Teoman) Dönemi
Hükümdarlığa başlama tarihi kaynaklarda bildirilmese de MÖ 221 yılında Hun tahtında görülen T'ou-man, MÖ 209 yılında ölümüne kadar hükümdarlığını sürdürmüştür. Onun vaktinde Çinliler Hunları yenerek Kuzeybatı Çin'den çıkarmışlardır. Söz konusu geri çekilme Orhun, Selenga, Onon, Ongin gibi ırmakların havzalarında yani Ötüken ve Moğolistan coğrafyasında Hunların nüfus açısından yoğunlaşıp güçlenmelerine sebep olmuş; böylece
gelecekteki büyük imparatorluğun temeli atılmıştır.
Kitleler Halinde Türk Yayılmaları
MÖ Yapılan Türk Göçleri:
• Ana yurttan yani Andranova bölgesinden ilk göç hareketi MÖ 1700'lü yıllarda Altay ve Tanrı Dağları'na olmuştu.
• Aynı tarihlerde Baykal Gölü civarına bir göç hareketi daha olmuştu.
• Don Nehri'ne doğru yayılma hareketi MÖ 1500'lerde meydana gelmişti.
• Kazakistan ve Maveraünnehir' e doğru
Yaklaşık 56 yıl tahtta kalan Han hanedanının imparatoru Wan (M.Ö. 140-86), kuzeydeki tehlikeli düşmanlarına karşı ittifak arayışına girdi ve Chang Ch'ien'i 100 kişilik heyetle Fergana gönderdi. O, önce Hunlara esir düştü ise de daha sonra kaçarak batıya gitti, Chang-Ch'ien'in, ağır şartlarda gerçekleştirdiği seyahatleri
Sayfa 162 - Kronik Kitap 1. BaskıKitabı okudu
M.Ö. 221 yılından itibaren Hsiung-nu'ların tarihi kaynaklarda iyice belirtilir. Nihayetinde Çin kuzey tarafında ilk defa güçlü bir komşu görmüştür. M.Ö. 209'da Asya Hun İmparatorluğu olarak tarihimizde yer alan bu devletin başında Mo-tu adlı güçlü ve karizmatik bir hükümdar görünecektir. 174 yılına kadar Hunların başında kalan Mo-tu'nun başarılı idaresinde bazı savaşlardan ve Çin İmparatoru'nun kuşatılmasından sonra üstünlük Hunlara geçti. Bu arada bin yıldan fazla sürecek Ho- ch'in (evlilik yolu ile akrabalık/ittifak) ilişki sistemi başlamıştı. Bundan sonra M.Ö. 119 yılında Ho Ch'ü-ping adlı kumandan Hunları ağır bir yenilgiye uğratana kadar bu durum devam etti. Bu tarihten sonra Çin'in üstünlüğü tam olarak söz konusu değildir. M.Ö. 56 yılına kadar denk bir uluslararası ilişki durumu sürdürülmüştür.
Sayfa 70 - Kronik Kitap 1. BaskıKitabı okudu
Orta Asya'yı terk edip batıya göç eden Türklerin bir kolu, Hazar Denizi'nin kuzeyinden Avrupa içlerine girer ve "Avrupa Hunları"nı oluştururlar.
Türk Tarih Kurumu YayınlarıKitabı okudu
