Türklerin kozmogonisine göre, esas itibarıyla tanrıların en yükseği, insanoğullarının atası olan Tengri Kayra Han (veya Bay Ülgen) kişiyi ve bunun aracılığıyla yeryüzünü yaratmış, kişinin kendisiyle mücadeleye girmesi üzerine ona "Erlik" adını vererek, ışık diyarından yeraltına atmış ve yerden dokuz dallı bir ağaç büyüterek, her dalında bir cins insan türetmiştir.
Sayfa 25 - Berikan YayıneviKitabı okudu
Kögö Mönkö Tengri
Üstyügünin üç sürgek
(Üste üç ateşli gök)
Üç ocoktu Bay Ülgen
(Üç kutsal ocaklı Bay Ülgen)
Kögö Mönkö jarılgan
(Kögö Mönkö tarafından yaratılan)
Kök syürgekten yekelgen
(Mavi gök tarafından oluşturulan)
Ülgen ışıklı beyaz bir ruhtur.
Sayfa 21 - ÖtükenKitabı okudu
"Asya'da konuşulan Ön-Türkçede 'tengri' dedikleri Gök Tanrılar 'Bay Ülgen' ve tabiat anaları 'Umay' ile aralarında bir çeşit tercüman olan Kamlar, toplulukların bilgesi, eczacısı, şifacısı, şairi, yani kıymetlisiymiş.
Sayfa 62 - Everet YayınlarıKitabı okudu
‘Sen Tanrı’sın dedi Ak Ana ona bir serzenişte bulunarak .”Yaratsana!”
‘Ne yaratayım?” Diye sordu Bay-Ülgen.”Nasıl yaratayım?”
“Ne istiyorsan yarat!” diye karşılık verdi Ak Ana.
“Yaptım de! Olsun de! Sakın yaptım olmadı deme!
Sözlerini bitirir bitirmez de geldiği gibi ortadan kayboldu.
Sayfa 25 - Yurt kitap yayınevi
... verilen özellikleri göğe ilişkin olmakla birlikte, bu tanrının net olarak ve öteden beri
bir yüce gök tanrısı olmadığına inanmak için nedenler vardır. Bay Ülgen daha çok bir
atmosfer (hava durumu) ve verimlilik doğurganlık tanrısı gibi görünüyor çünkü eşi ve çok sayıda çocuğu vardır; sürülerin çoğalması ve ürünlerin bol olması onun elindedir ....
Evrenin yaratılışı ve dünyanın sonu gibi konulardaki mitlerde başrolü hep Tengere
Kayra Han oynar; Bay Ülgen ise burada hiç yer almaz .... Bu olgu, bir atmosfer (ve tanrısal dinlerde verimlilik) tanrısının yavaş yavaş bir gök tanrısının yerini alması, dinler tarihinde oldukça sık rastlanan bir olgudur.
Sayfa 27 - PdfKitabı yarım bıraktı
Bay Ülgen
Ecdadımızın bizlere aktardığına göre, ne semanın ne de yerin olduğu bir zamanda, yalnız Ülgen vardı.
...
Altay-Sayan Türkleri Ülgen'i de Erlik'i de yaratan, hem de bütün canlı-cansız varlıkların tek yaratıcısı olan mutlak güç, mutlaka secde ve tapınma kudretinin varlığından haberdar idiler. Onun ismi bazı şamanist alıntılarda Kögö Mönkö Tengri idi ki sondaki Türkler ona Tek Tengri yahutta Gök Tengri demişler.
...
Altay Türkleri'nde, Yakutlarda, Kara Tatarlarda ve Moğol-Buryatlarda hem Ülgen hem de Erlik daha güçlü bir Mutlak Varlık tarafından yaratılmıştır.
Sayfa 19 - Ötüken NeşriyatKitabı okudu