Buda dinine geçmek isteyen Bilge Kağan'a Vezir Tonyukuk'un Cevabı
Vezir Tonyukuk: :Biz Çinliler'in yüzde biri kadarız. Bir şehir kurup oturursak orada düşman bizi yok eder. Halbuki eski hayatımızı sürdürürsek zayıf olduğumuz zamanlarda çekilir, güçlü olduğumuz zamanlarda ilerleriz. Buda dinine gelince, bu din insana alçak gönüllülük, yumuşaklık, telkin etmekle savaşçıların (Türkler'in) mizaç ve karakterine uyumaz sözleri ile damadının yani Bilge Kağan'ın arzularını uygulamasına mani olmuştur.
Sayfa 7 - Türk Tarih Kurumu YayınlarıKitabı okudu
1.Taş (Güney Cephesi) - Vezir Tonyukuk Kitâbesi,
Geyik yiyerek, tavşan yiyerek oturuyorduk. Milletin karnı tok idi. Düşmanımız çevremizde ocak gibi idi, biz ateş idik.
Böyle otururken Oğuz’dan casus geldi. Casusun sözü şöyle idi: Dokuz Oğuz boyu üzerine kağan oturmuş; Çin’e Kunı Sengün’ü göndermiş; Kıtay’a Tongra Esim’i göndermiş. Şu haberi göndermiş: Azıcık Türk (Köktürk) boyu var; fakat
1.Taş (Batı Cephesi) - Vezir Tonyukuk Kitâbesi,
Ben Bilge Tonyukuk’um. Çin ülkesinde doğdum. Türk milleti Çin’de tutsak idi. Türk milleti hanını bulmayınca Çin’den ayrıldı, han sahibi oldu. Hanını bırakıp yine Çin’e tutsak düştü. Tanrı şöyle demiş: Han verdim, hanını bırakıp tutsak düştün. Tutsak düştüğün için Tanrı öldürdü. Türk milleti öldü, bitti, yok oldu. Türk Sır milletinin yerinde boy kalmadı.
Ormanda, dışarıda kalmış olanlar toplanıp yedi yüz er oldular. İki bölüğü atlı idi, bir bölüğü yaya idi. Yedi yüz kişiyi idare edenlerin büyüğü şad idi; danışman ol dedi, danışmanı ben oldum, Bilge Tonyukuk. (Şadı) kağan mı yapayım diye düşündüm. Arık boğa ile semiz boğa arkada oldukça; semiz boğa mı, arık boğa mı bilinmezmiş diye düşündüm. Bunun üzerine, Tanrı akıl verdiği için onu ben kağan yaptım.
İlteriş Kağan olunca, Bilge Tonyukuk Boyla Baga Tarkan ile İlteriş, güneyde Çinli’yi, doğuda Kıtay’ı, kuzeyde Oğuz’u pek çok öldürdüler. Danışmanı, yardımcısı ben idim.
Çogay’ın kuzeyi ile Kara Kum’da oturuyorduk.
Göktürkler arasında dolaşan Budist rahipler Bilge Kağan'ı Budizm'e geçmeye ikna etmişlerdi. Bu büyük bir değişim olabilirdi. Vezir Bilge Tonyukuk, bu inancın Türklerin yaşam tarzına büsbütün aykırı olduğunu anlatarak Bilge Kağan'ı ikna etti. Bu noktada Tonyukuk'u Budizm'in inanç içeriği değil, tapınak yapma ve ruhban yetiştirme özelliği rahatsız etmişti çünkü böyle bir hâlin gerçekleşmesi doğrudan yerleşik hayatı zorunlu hâle getirecekti ki o zaten kale ve sur fikrine karşı olduğunu daha önce de ortaya koymuştu. Böylece Budizm ikinci defa olarak Türkleri teğet geçti.
Sayfa 84 - Yeditepe Yayınevi 1. Baskı Ekim 2022Kitabı okudu
Börü Budun, Göktürk vezir Bilge Tonyukuk tarafından, İlteriş yani Kutluk Kaan'ın emiriyle tahmini olarak 680'de kuruldu.
Sayfa 37Kitabı okudu
