BİR SADRAZAM, DEVRİNİ ANLATIYOR (Said Paşa)
Abdülhamit bir kompleksler adamıdır. İdaresi güçtür. Vehimli, vesveseli, içten pazarlıklıdır. Samimi hiç değildir. Hatta zaman zaman doğru konuşmaz. Cahildir de. Mesela tahttan düştükden sonra hatıralarını anlatırken ve daha önce değinildiği gibi, Sultan Aziz'le çıktığı Avrupa gezisinde, Paris'de gördüğü III.Napolyon'dan , Napolyan Bonapart diye bahseder. Bir aralık Meksika'da imparator ilan edilen, fakat orada ve bir ihtilal sonunda kurşuna dizilen prens Maksimilyen'den, Brezilya imparatoru diye konuşur. Çünkü cihan tarihini ve dünya coğrafyasını bilmez. Devrin entrikalarını anlatır ama, problemlerini anlamaz ve anlatırken karma karışık eder. Konuşma seviyesi ve üslubu da, hükümdarlık yapmış bir insan, bir imparator seviyesinde değildir. Bazen hikayeleri, mahalle kahvesi seviyesine düşer. Padişahken ancak dinler ve sorardı. Ama kendi iç düşüncelerini ve öz fikirlerini hiç açıklamazdı.
