Hint-Avrupa Dili
İngiliz arkeolog Colin Renfrew tarafından bu teorilere bir alternatif geliştirilmiştir. Bu teori erken Anadolu dillerinin doğasına dayanır. Bu diller MÕ 1700 dolaylarındaki bilinen en eski ipuçlarına göre Hattice, Hurrice, Batı Samice, Akadca, Elamca, Sümerce, Urartuca ve sonra Aramice gibi Hint-Avrupalı olmayan diller ile Hititçe, Luvice ve Palaca gibi Hint-Avrupa dilleri arasında büyük bir karışım olduğunu gösteriyor. Bu "Anadolulu" Hint-Avrupa dillerinin arkaik oldukları veya çok erken kaybolmuş veya diğer Hint-Avrupa dillerinde hiç var olmamış bazı gramer şekillerine ve yapılarına sahip oldukları aşikardır. Bazı dil uzmanları bu nedenle "Anadolu" dillerinin PHA'dan, PHA bölünmeden çok önce ayrıldıklarını ve büyük bir "Hitit-Hint-Avrupa grubu" içinde ayrı bir grup oluşturduklarını öne sürmüştür. Bu Anadolu dillerinin bölgede çok derin köklerinin olması pekâlâ olasıdır ve bu dillerden biri, Çatal Höyük gibi küçük kasabalardaki ilk çiftçi gruplarla ilişkilendirilebilir. Bu bakımdan Hint-Avrupa dillerinin Anadolu asıllı olduğunu ve MÕ 5000 dolaylarında ilk çiftçi toplumlarla Avrupa'ya yayıldığını öne sürmek mümkündür. Daha sonra insanlar yerleşik düzene geçip, daha önce varolan gruplarla kaynaştıkça ve yeni topraklara yerleşilirken yavaş yavaş birbirlerinden koptukça Hint-Avrupa dilleri zaman içinde birbirinden ayrılmıştır. Bu aşama sırasında, Avrupa'da bu tarihte çiftçiliği benimsememiş olan gruplardan bazıları Baskça ve İskoçya'nın çok kuzeyindekiler gibi (açıkça Hint-Avrupa dil ailesinden olmayan) eski dillerini korudular.
"Arkeolog James Mellaart'ın Çatal Höyük'te bulduğu dokuz bin yıllık yeraltı kenti için
Kurt eti yemezdik
Çok böğürtlen şarabı ve badem yağı Yeryüzü ölüm gibi güzeldi korktuk Kentçe toprağın altına kaçtık basamaklı Odalarımız ve boynuzlu mezarlarımızla.
Mavi geyikler vururdum
Obsidian satardım Kıbrıs'a
Büyükayı yılında gezdim tekmil Pamphilia'yı Keramiksiz Beldibi'ne kırmızı kablar verdim
Boğa kızı Dentalia'yı aldım karşılığında.
Ana Tanrıçanın önünde yattık Konuşmadan ve acıkmadan ölesiye Damın üstünde aslanlar dolaşıyordu
Alt katta ölülerimizin kemik sepetleri Gebe Tanrıça, duvarda resimler ve meme.
Yangında alev aldı Dentalia - duvar gibi - Acı burçak yedim o gece
Odaının altına gömdüm kızı
Mavi yeşil apatitli gerdanlığı
Ve kırmızı halhalları ile. "
Neolitik dönemde henüz cinsler arsında bir ayrım yoktur, iki cinsin de kendine özgü üstünlükleri vardır. Kadın bir erkeğe yenilmeyecek kadar güçlü olsa da, erkeğin fiziksel bir üstünlüğü vardır. Erkek nüfusunun çok olduğu yerlerde erkeğin değerinin arttığını mezar örneklerinden anlıyoruz. Kadın da şamanik bilgeliği ve yönetim becerileri ile bir üstünlüğe sahiptir ve kadın nüfusunun arttığı yerlerde kadının değeri daha çok ön plana çıkıyor. Örneğin, M.Ö. 6000 yılından, Neolitik dönemde Çatal Höyük'te bulunan ve kadın merkezli aile kurumunu, yerleşik yaşamı simgeleyen Leoparlı Ana Tanrıça heykeli (bkz. Resim 3), iki yanındaki leoparlar ve tahtıyla bir egemenliği simgelemektedir. Kadının kutsallığı, kutsallik arketiplerinin tanrıçalar olması anaerkil üstünlüğün bir kanıtı değildir, ataerkillik içinde de ana tanrıçalar olabilir. Fakat asker gücü yönetimi ele geçirdikçe ve ataerkillik ön plana çıktıkça tanrıçalar kültü değer kaybetmeye başlar. Kentlerin, devletlerin ve ordunun kurulmasıyla adım adım kadın Resim 3. Leoparlı Ana Tanrıça köleleşecek, erkek gücü acımasızlaşacak, kendi eril tanrılarını yaratacak ve eril tek Tanrı kültürü ortaya çıkacaktır.
Yaşam süresi
19. yy. Başlarında sanayi devriminin yaşandığı İngiltere'de yaşayan fakir işçi sınıfından bir kişinin ortalama yaşam süresi MÖ 6200'lerde Orta Anadolu'da Çatal Höyük'te yaşayanların ortalama yaşam süresi ile aynı.
