Çocuklarını Düşünmek

Amaç uğruna her şey mübah mıdır? Amacın ulviliği yapılan ahlaksızlığı örtmekte yeterli midir?
Ahlak ile siyaset yanyana gelebilir mi?
Ahlak ile yakalanamayan siyasi başarı, ahlaksızlık ile yakalanabilir mi?
Peki, amaç için her şeyi mübah görenlerin asıl amacı, kendi hükümranlıklarını korumak mı yoksa halkın refahını düşünmek mi? Makyavel düşünce sistemi ve kafamda deli sorular…


Niccolo Machiavelli, dönemin yöneticisine ithaf olarak Prens'i yazıyor. Bir nevi nasihat ve siyasi rehber kitabı. Prens,  nasıl olmalı, kaç tür prenslik var, prensliğin yapıları, hangi prenslik daha uzun ömürlü olur gibi yönetime dair bir çok konuda görüşünü paylaşıyor. Prens denildiği için aklınıza Kralın oğlu olan prensler gelmesin. Sanırım Machiavelli, Prens'i iktidarda olan herkes için genel bir tabir olarak kullanıyor. Yani ona göre Padişah da prens, Kral da prens, Papa da prens, Feodel liderler de prens…


Machiavelli, bu kitabı ile bizim alışageldiğimiz bazı tanımların dışına çıkıyor. Etik, ahlak, erdem gibi kavramların her birine bizim alıştığımızın dışında anlamlar yüklüyor.

“  Devletin yararına olacaksa prens acımasızlığa ve dürüst olmayan yollara başvurabilir. Ama erdem gibi, erdemsiz davranışlar da, kendi içinde bir amaç değil, amaca götüren birer araçtır. Prensin her eylemi, taşıdığı ahlaki değer açısından değil, devlet üzerindeki etkisi ışında değerlendirmelidir.”

Yani söz konusu devletin bekası ise yalancı olabilirsin, hile yapabilirsin, acımasız olabilirsin. Ahlak dışı olarak yaptığın şeyler de birer erdemdir, çünkü onlar seni amaca götüren birer araçtır. Amaç ne idi? Devletin bekası, halkın refahı?  Buradaki alt metnin ne olduğuna sizler karar verin.


Yine akıllı bir prensin erdemli gibi davranmasının uygun olacağını da söylüyor. Bu sayede halkın nefretini kazanmayacaktır. Machiavelli, yöneticinin halkın nefretinden kaçınmasını defaatle ikaz etmiş.
Her üç beş sayfada bir “Aman ha halkın nefretini kazanmayasın.” ikazları bir yerden sonra kulağımızda çınlamaya başlıyor. Buradan anlaşılıyor ki Machiavelli halkın nefretinden korkuyordu, rüzgarın esiş yönüne göre yön değiştirdiklerini düşünüyor ve buldukları yeni bir güç karşısında elbette nefret ettikleri yönetimi alaşağı etmek isteyeceklerini biliyordu.


“İnsanlar hakkında genelde denebilir ki, nankör, değişken, sinsi, tehlike karşısında korkak ve para canlısıdırlar; onlara iyi olduğun sürece seninledirler; daha önce de dediğim gibi, tehlike uzakta durdukça kanlarını, mallarını, canlarını, çocuklarını sana sunarlar, ama o aynı tehlike bir kez boy göstersin senden yüz çevirirler.''


Tüm bunları bildiği için bu konunun üzerinde fazlaca durmuş. Halkın nefreti kazanılmayacak, aynı şekilde sevgisine de ihtiyaç duyulmayacaktı. Bu ikisi de prens için tehlikeli şeyler. Doğru olan ise korku… Halk prensten korkmalı. Nefret ederlerse alaşağı etmek de isteyebilirler,  severlerse iyi, fakat sevgi üzerine iktidar kurulamayacağını, insanların iki yüzlü ve değişken olduğunu bildiği için, şartların ve talihin değiştiği bir dönemde sevginin pek tabii nefrete dönüşebileceğini düşünüyor ve iktidarın böyle gelip geçici bir zemin üzerinde ömrünün de kısa olacağını söylüyor. Dolayısıyla halk üzerinde oluşturulan korkunun, onları kontrol altında tutmanın en etkili yolu olduğunu söylüyor. Çünkü ipler Prens'in elindedir ve halkın vicdanına bırakmamıştır kendini.


“İnsanlar kendi iradeleriyle sevdikleri ve prensin iradesiyle korktukları için, bilge bir prens, başkalarının olanı değil, kendinin olanı temel almalıdır; yalnızca, belirtildiği gibi, nefretten uzak durmaya gayret göstermelidir.”


Yani anlaşılacağı üzere akıllı bir Prens işini şansa bırakmamalı, aklıyla ve gücüyle iktidarının selameti için uğraşmalı ve bunun için de ne yapması gerekiyorsa çekinmeden yapmalı. Yeter ki yaptığı eylem, iktidarını tehlikeye sokacak bir şey olmasın. Etikmiş, değilmiş ya da insancılmış, değilmiş bunların hiçbir önemi yok. Ne de olsa gaye amaca ulaşmak. Amaç ne idi? Halkın ve devletin ref..  ( kalbim sıkıştı, devamını getiremiyorum.)


Anlaşılacağı üzere kitap, sahtekarlığın, iki yüzlülüğün, hilekarlığın el kitabı. Ama kafamı kurcalayan bazı şeyler de var.  Jean Jaques Rousseau Toplum Sözleşmesi’nde Prens’i “cumhuriyetçilerin kitabı”, Machiavelli’yi ise “dürüst bir insan, iyi bir yurttaş” olarak nitelendiriyor, onun “krallara öğüt verir gibi görünüp halklara büyük öğütler” verdiğini belirtiyordu. Ön söz de denk geldiğim bu bilgi kitabı ve Machiavelli'yi daha ince sorgulamam için bir neden oldu bana ama yine de net bir kanıya ulaşamadım. Çünkü kitap zalim bir yöneticinin elinde şeytani güçlere dönüşebilecek potansiyele sahip.  Yine de dönemin İtalyasını göz önünde bulundurunca, ortaçağdan henüz çıkmış milyon tane şehir devletinin mantar gibi bittiği bir coğrafya. Bu da beraberinde kaos ve felaketleri getiren bir durum. Çünkü horozu çok olan köyün sabahı geç olurmuş. Sürekli bir kargaşa, değişen iktidarlar, sırtlara yenilen hançerler… Machiavelli'de böyle bir coğrafyada en azından istikrarlı ve güçlü bir devlet olsun diye Medici ailesine bu nasihatnameyi yazmış olabilir. Ya da tam tersi, onlara yaranmak için de yazmış olabilir. Yani demem o ki,  eğer bu kitap halis niyetlerle yazılmış ve yöneticilerin ipliğini pazara çıkarmak için, Machiavelli’nin, Medicilere yaptığı bir troll ise ben de kabulü vardır. Ha yok altında herhangi başka bir anlam barındırmadan, doğrudan anlaşılan niyet ile yazılmışsa Şeytanın Kitabı benzetmesini sonuna kadar hak ediyor.


Son olarak kitap gayet anlaşılır ve sade. Politik ve felsefik bir temaya sahip olmasına rağmen herkes tarafından kolayca anlaşılacak bir üslup ile yazılmış. Yalnız bir çok tarihi örnek ve gönderme var. Bu örneklerin geçtiği olayları bilmediğim için sıkıldım ve kitaptan kopmama sebep oldu. Bunun haricinde kendini okutturan bir kitap. Merak edip okumak isteyen olursa Makyavel olmayacağınıza güveniyorsanız okuyun derim. :)


Keyifli okumalar.

Sırça Fanus Sylvia PLATH
Sevgili Plath’ın ilk romanıdır . İlk başlarda bana hitap etmeyen liseli aşk romanlarına benzediğini zannederek pişmanlık duyacağım bir eser olduğunu düşünmüştüm. Önyargılarımın bir kez daha kurbanı olmuştum. Bir kadının ağır depresyon geçirmesine ve bu sancılarını kaleme alışını hafife almış olacaktım.Plath,eserindeki kahramana esther GREENWOOD diye adlandırıyor.Yaşadıklarının aynadaki yansımasını görüyoruz.Depresyon kelimesini günlük yaşamda ufak bir sarsıntıda ya da içe kapanıklık halinde kullanabiliyoruz. Peki esther ın yaşadığı ne oluyor diye düşünüyorum . Bizler üç günlük bunalımlarda kendimizi yetersiz çaresiz kimsesiz hissederken bir insanın ölümün her yolunu düşünmesi ne büyük bir acıdır. Başımızın üzerinde küresel camdan bir akvaryum düşünelim .İçi su dolu olsa ve siz bir balık olsanız hiçbir sıkıntı yoktu peki balık olsanız su olmasa ya da insan olsak ve bu akvaryumu başımızda taşısak ne hissederdik. Yün atkıya nefesimizi verip sarıldığımız zaman ikinci gün ağız tarafımıza gelen o ekşi koku işte tam o ekşi nefes kokunuzla bir ömür geçirmek ister miydiniz acaba ? Sevgili esther ı bu kadar zorlayan ve yıpratan toplum gerçeğini de gözden çıkarmıyor onu tetikleyen her şeyı dikkate alıyorum.kadınlara uygulanan fiziki ve duygusal baskının sebebini sorguluyor feminist yazarımız .Halen daha öyle değil mi? Ki o yıllarda feministliği düşünmek ve bunu savunmak yozlaşmış bir toplumda zordu . Hiç bir şey yapıp düzeni değiştirmesede bu düzene ayak uyduramayıp ölümü seçsede bir meydan okuma olarak görüyorum.Günümüzde halen Kadınların biyolojik saatleri üzerinde tartışılıyor.Çocuk yapıp yapamayacağı bir kadının çalışıp çalışmayacağı gibi üzerine vazife olmayan pek çok konu tartışılıyor .Halen daha doğuda ve güneydoğuda bekaretlerini kaybeden kızlar intihar ediyor ve bu baskı kadınlar üzerinde bir Su kabağı gibi Asılıyor.Ve galiba yazarımız bu olaydan çok sıkılmış. Bu düşünceler onu bir çıkmaza gün geçtikçe çekmiştir. Esther Depresyondayken dalgaların arasından Sıyrılıp çıkmasını biliyor.Ve bir zaman sonra İçindeki o dalgalara tekrar kapılma hissi Onu o bataklığa tekrardan Çekmeye başlıyor. Ve çaresizce teslim oluyor.
Dipnot
Plath Yaşamını Biraz araştırdığımızda karşımıza çıkan fırında kendini öldüren şair olarak geçmesi Depresyonun yaşayarak yazdığını fark ettiriyor yazarımız iki çocuğunu odayı bırakıp kendisini zehirliyor. Belki Dünya’da çocuklarını tercih yapmak için bırakıyordu. Çocuklarının da bu hayattan zevk almadığını onların da intihar ettiğini Ve anneleriyle aynı kaderi paylaştıklarını görüyoruz. Bu yaşamda kaybetmeninde bir nimet olduğunu düşünmemiz dileğiyle. Ruh sağlığınız iyiyse bu kitabı okuyup bir kadının ruhsal acılarına tanıklık edebilirsiniz
Alıntılar
Nefret ettiğim bir şey daha varsa, o da insanların kendinizi berbat hissettiğinizi bildikleri halde neşeyle hatırınızı sorup,"iyiyim,"demenizi beklemeleridir.
Sırça fanusun içinde ölü bir bebek gibi tıkılıp kalan insan için dünyanın kendisi kötü bir rüyadır.
Bir kadının bir tek temiz yaşantısı olması gerektiği, oysa bir erkeğin biri temiz öteki kirli iki yaşantısı olabileceği düşüncesi beni çileden çıkarıyordu.

Snelman adlı bir finli bir aydının tüm halkını siyasi, ekonomik ve en önemlisi kültürel olarak cehaletten, yoksulluktan kurtulmasını harekete geçirmiş . Ülkede bulunan finli halkın ülkelerini nasıl ayağa kaldırdıklarını anlatıyor. Uzun yıllar milli kültürlerinin gelişmesi ve ilermesi için umutlarını yeni yetişen gençlere terbiye vermeye ve düzenli çalışmaya baglanmistir."suç genclerde değil sizde , siz gençleri nasıl eğitirseniz, onlarda öyle yetişir gençlere ne terbiye verdiniz?"gençlerin yetiştirilmesinde aile kadar, devletin ve toplumun da sorumluluguda var.
Tarihten ibret almak...yıllar önce moskovodaki devlet tiyatrosunun duvarlarında birden bire büyük çatlaklar meydana geldiğini fark etmişler. Bütün binanın yıkılma tehlikesi baş göstermiştir. Çatlaklarin sebebi araştırılmış devlet tiyatrosunun sağlam olmayişının nedeni yere kalın kazıklar çakılmış ve bunlar ustunede kalın taş duvarlar örülmüş. Mühendisler tehlikeye karşı ne yapmaları gerektiğini düşünmeye başlamışlar. Çürüyen kaziklar yerine sağlam granit taşlar yerleştirilmiş. Bu şekilde bütün temeli yenilemisler devlet tiyatrosu eski sağlam temellere kavuşmuş. "Zaman geçtikçe nesilller sürekli değişiyor, yenilesiyor her nesil kendisiyle birlikte yeni kavramlar, söylemler yeni ihtiyaçlar ve talepler geliştiriyor yeni nesillere artık eskimiş zaman aşımına uğramış yönetim biçimleri ve yasalar zorla uygulanamaz.
Kahramanlar mi milleti millet mi kahramanları yönlendirir. Devletlerin güç ve zaafı yönetim kabiliyetlerinden ve beceriksizliklerinden kaynaklanmaz, "yöneticiler iyi veya kötü olsunlar kahraman veya zalim olsunlar onlar milletlerin yansımasıdır. Her millet layık olduğu idareye ve devlet adamlarına sahip olur."
Snelman ve arkadaşları halk öğretmenleri sıfatıyla sürekli hizmek ederek batakliklar ülkesini beyaz zambaklar ülkesine dönüştürmeyi başarmışlardır. Snelman gittiği her yerde rastladığı. Zeki insanları uyandırıyor ve onlarla sürekli mektuplaşıyordu bir iki nesil sonra bütünüyle bambaşka yeni fin milleti ortaya çıktı . Millet kültürel ve ahlaken yukseldiler. Bir millet için örnek bir toplum oldular.
Snelman dan önce kislalarda askerlere kötü davaranilir. Yiyecekleri ve yapacaklarını az verirlerdi kislalarda kötü küfürlerin edilmesi sıradan hale
gelmiştir . Büyük rütbelilerin hepsi isveçliydi finlandiyalılara çok kötü baskılar Yapiyorlardi. Snelman yeni kışla dönemi başlattı. Kışlayi halk okuluna dönüştürecek ti. Erler her gün banyo yapmaya mecbur bırakılmış çevre temizliğine özen gösterilmiş artık küfür edilmez bir ortam oluşmuştu. Millet çocuklarını daha saygılı ve eğitim gormelri için kışlalara gönderiyordu..
İngiltetenin savaşta galip gelmesiyle olmasıyla bütün avrupa ıngiltere yi örnek almaya
Başladı futbol salgın hastalık gibi yayılmış hatta futbolu ibadet haline getirenler bile gerek olmuş.. Snelman "hiçbir şeyde aşırıya kacmamalidir, hiçbir şey tek taraflı olmamalıdır. Herşeyde orta. yolu gözetmeliyiz herşeyi zamanında ve yerinde yapılmalıdır." Der hem spora hemde bilime teşvik eder.
Yeni nesillere akılcı terbiye verme meselesi snelman ve arkadaşları bütün ümitlerini yeni
Nesile bağlamislardir. Gençlik meselesi snelmanin en çok sevdiği konu idi.
Anneler ve babalar çocuklara ogrettileri şeyler kendilerinin yapması gerekttigini vurguluyor.
Genç aydınlar snelmanin çevresine toplanmışlar di oldukça aydın kesimden diler. Halk üniversitesinin çalışması kağıt üzerinden kalmaktan çok uzaktı herkes çalışıyor ve herkes birer kültür misyoneriydi. Snekman üniversiteye geçen v iyiye aç insanları guduleyici konuşmalar dinleterek toplum eğitimi içinde yer alır.
Karokep, haydut ve hırsız di. Polislere meydan okuyarak hirsizlik yapar adam öldürür tanrıya bile kafa biri haline gelmiştir. Kliseler soyar rahipleri öldürür yine kaçmaya çalışırken bacagi kurşun ile yaralanir, herkes onun öldüğünü arkadaşları tarafından gömüldüğünü düşünüyordu . Jarvien onu italya da ilk önce tanımadığını onun kendisini tanıdığı ni belirtir . Karokep . Eskisi gibi haydut ve hırsız değildi .. Papaz sayesinde iyi bir tücca olmuş r oğullarına iyi eğitim vermiş ....
Yöneticiler halkın yaşantısını kendi başına bırakmışlardır bütün bunları düşünmek hiç kimsenin görevi değilmiş gib davranışlar, her çağda ve her bölgede halk kitleleri sabır ve tahammül göstermeye mecbur bırakılmıştır. Ormandaki ağaçlar nasıl bahçedeki gibi canlı agacsa, halkın her ferdine insan gözüyle bakılması gerekiyor insan eşit ve akıllı yaratılmıştır.
Halkıni, devletini, satan yazar ırk yönünden asıl bir slav olduğu halde almanca yazar ve almanları savunur. Yazar zevk ve eğlence düşkünü menfaatci para için herşeyi yapabilen biridir. Snelman ile konuşmasından sonra yaptıklarından halkını küçümsediği için çok pişman olmuş intihar edip ölmüş...

Yaramaz bir çocuk...Yaralarla dolu...

Ferdinand! İmla kurallarını alt üst eden adam... Sorunlu bir çocukluk, sevgisiz büyümek, yoksulluk, yoksun kalmak, argo bir yaşam...
" Herkes, her şey hor gòrüyordu beni. Romalı ahlakı, Çiçero , tüm imparatorluk ve hatta İlkçağ yazarları bile" (s.187)

Aslında bir çocuk büyürken ne yaşıyorsa onu bütün ömrüne yayıyor. Ferdinand da öyle. Aile içinde babasının sevgisiz tutumu, onu sürekli hor görmesi ve asla başarılı olabileceğine inanmaması...
" İnsanın soluklanacağı yerlerin hepsinin birbirinden korkunç olması ne acayip bir durum"(s.183)
Durum bòyle olunca " her saniyen, son saniyen" kendi deyimiyle böyle yaşamaya karar veriyor. Tabi şanssızlıklar peşini bırakırsa...
Kitabın başlarında bir doktor olarak, hasta bir çocuğa yardıma gidiyor ama birden kendinizi Ferdinand 'ın çocukluğunda buluyorsunuz. Başarısız geçen okul hayatı, işe alınmalarda yaşanan talihsizlikler, sürüyle illet. Dayısının yardımıyla gençliğinin deli dolu yıllarında bir okula gidiyor, sonuç hüsran. Ordan dönüşte yine dayısının yardımıyla bir mucit olan Courtial' le tanışıyor. Mucitlik işte, biraz da dalavere gerektiriyor. Türlü işlere kalkışıp her seferinde kalakalmaya devam ediyorlar, iyi tarafıysa en azından iki şanssız beraber çırpınıyorlar.

Kitabı okurken aslın da çoğu kez her gördüğünü, düşündüğünü açık açık yazabilen bir yazar olması yönüyle Celine yı sevdim. Benim de büyüdüğüm yerde insanlar asla söylediklerine dikkat etmezlerdi. Küfürler hep havada uçuşurdu. Benim büyüdüğüm coğrafyada babaların, babalarının yanlarında çocuklarını sevmeleri ayıp kaçardı.
Çocuklar sevgisiz büyürse, ömürleri boyunca bunun telafisini farklı yerlerde aramaya, kötü şeyler düşünmeye ve kötü şeyler yaşamaya mahkum olurlar. Şansızlık dediğimiz şey belki de insanın nasıl, ne zaman ve nerede dogduğuyla alakalıdır çogu kez. Yanı şans ve şansızlık birebir çocuklukla ilintilidir.
Afrika ile Norveç'te doğan iki kişi gibi...
Doğduğun yer, doymuyorsan hiç bir anlam ifade etmiyor...
Aç, sevgisiz ve yoksun büyümüş bir çocuktu Ferdinand, yaptıklarını tasvip edemeyecek olsak bile yine de bir düşünmek gerekir ona küfretmeden önce... kitaplarındaki argoyu anlamak zor olmasa gerek...

Ben Celine'nin kitaplarındaki sıkça kulandığı üç noktaları çocukluğuna bağladım.
Çocuklar, gelecektir, onlara sahip çıkmalı, sevmeli, şefkati eksik etmemeli derim.
Bir çocuk büyüyünce üç noktanın vehmine maruz kalmamalı...

Belki de sevgisiz ve ilgisiz büyüyen bir çocuk bütün hayatı boyunca günahlarından muaftır.
Sevgiyle...