Yazılı Kürt Edebiyatı’nın Zenginliği
NEVZAT EMİNOĞLU-KÜRT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
1. Giriş
Tarım devriminden sonra şehir-devletlerin ortaya çıkmasıyla kentler medeniyetlerin oluşum alanları haline geldi. Şehirlerdeki nüfus yoğunluğunun sonucu oluşan ticari faaliyetlerle ortaya çıkan refah ortamı insanları estetik duyguların tatminine yönlendirdi. Bu ise şehirlerin başta edebiyat ve
DİĞER KLASİK KÜRT EDEBİYATÇILAR
Klasik Kürt yazarları arasında Gorani lehçesiyle eserler yazanlar da vardır. Ehmedê Textî, Şêx Mistefayê Beseranî (1641-1702), Xanay Qubadî (1700-1759), Feqî Qadirî Hemewend, Mewlana Xalid (1777-1826) ile Mahzûnî Kürtçe’nin Goranî lehçesinde kitap yazan klasik edebiyatçılardır. Xanay Qubadî’nin Şîrîn û Xusrew kitabı ile Mewlana Xalid’in Kürtçe divanı, XX. yüzyılın başlarında,
İstanbul’da da dönemin aydın ve yazarları tarafından basılmıştır. Selîm Silêman (XVI.-XVII. yüzyıl), Leyl û Mecnûn adlı manzum eseri kaleme alan klasik Kürt edebiyatçısıdır. Xaris Bêdlîsî (1758), Pertew Begê Hekari (1777-1841) ve Alî Teremoxî de Kürtçe kaleme aldıkları eserlerle Kürt kütüphanesini zenginleştiren klasik yazarlar arasında saygın yerlerini almışlar.
DİĞER KLASİK KÜRT EDEBİYATÇILAR
Mele Xelîlê, Sêrtî Nehcel Enam adlı eserin yazarıdır. Şêx Evdirehmanê Axtepî’nin ikisi Kürtçe, ikisi Arapça dört divanı vardır. Şêx Evdirehmanê Axtepî Dîwana Rûhî ve Rewdneîm adlı Kürtçe eserlerin yanı sıra “Kîtabû Keşfîz’zelam” ve “Kîtab-ûl Ebrîz” adlı kitapları kaleme alırken, Celadet Bedirxan’ın belirttiğine göre Mele Unisê
Erqetinî Kürtçe gramer kitabı, Melayê Erwasê ise bir Kürtçe tıp kitabı yazmıştır.
DİĞER KLASİK KÜRT EDEBİYATÇILAR
Jaba’nın yanı sıra Kürt dilinin mîri Celadet Bedirxan da, 1930’lı yıllarda Latin alfabesi ile yayınlanan ilk Kürt dergisi Hawar’ın 33. sayısında, Herekol Azîzan mahlası ile kaleme aldığı yazısında Soranca ve Kurmanca yazan Kürt klasik yazarlarından söz ediyor. Celadet Bedirxan, bu yazarların yaşam öykülerine ve eserlerine de bu yazısında kısaca yer veriyor. Celadet Bedirxan’ın makalesinde adları verilen Kürt klasik yazarları arasında eserlerini Soranca lehçesinde kaleme alan Nalî, Hecî Qadirê Koyî, Şêx Riza Telebanî ile eserlerini Hezroyî, Şêx Mihemedê Hedî, Şêx Evdirehmanê Taxê, Şêx Nureddînê Birîfkî, Şêx Evdirehmanê Axtepî, Mela Unisê Erqetînî ve Melayê Erwasê vardır
DİĞER KLASİK KÜRT EDEBİYATÇILAR
Alexander Jaba kitabında sekiz Kürt şairinden söz ediyor. Jaba’nın sözünü ettiği şairler Elî Herîrî (1010-1078), Melayê Cizîrî (1570-1640), Feqiyê Teyran (1590-1660), Melayê Batê (1417-1491), Ehmedê Xanî (1651-1706), Îsmaîlê Bazîdî (1654-1709), Şeref Xanê Hekarî (1682-1748) ve Murad Xanê Bazîdî (17361778)’dir.