Hayal kırıklığı 2/Abdülhalik Renda meselesi
Mustafa Abdülhalik ile geçmişimiz var. Benim geçmişim şahsi değildir. Hep millet işi üzerinedir. Millet işi ile başıma belâ alırım. Bu adam her devrin mühim bir dalkavuğudur. Bu suretle mühim mevkilere geçer, sonra para vurur. Tam Arnavut'tur. İttihatçılar da böyle idi. Şimdi de böyle. Lozan'da inkıta olup avdet ettiğimiz vakit
Sayfa 164Kitabı okudu
Hayal kırıklığı
Yanya tarafı gibi Arnavut ahalinin mübadeleye tabi olarak bize gelmesini hiç istemiyorum. Bunlar memleketimizde birer eşkıya ve zorba olup köylülerimizin canını çıkarıyorlar ve güzel soyuyorlar. Eski asırlarda da bu böyle. Bunu Montagna'ya hususi surette rica ettim. Onun da işine geliyordu. İtalya'nın Arnavutluk üzerindeki emellerine
Sayfa 163Kitabı okudu
Yahudi'ye kızdım ve dedim ki: "Ulan, domuz Yahudi! Yediğin Türk nimetleri gözüne dizine dursun, git o seni yollayanlara söyle! Türkler diyorlar ki, batmış geminin direği olmaz. Türkiye batmış bir gemi idi. Ya tam kurtulur, yahut batsın. Batarsa kaybedilecek bir şey yok. Çünkü batmış idi. Nesine korkalım. Harp mi? Buyursunlar. Anadolu'ya gelsinler de bir arslanca vuruşalım. Hadi defol!"
Sayfa 161Kitabı okudu
Okur Takip Önerileri
Bu arada yani Türk'ün can, baş kaygusunda
olduğu günde Sabatay Sevi'nin oğulları da bu işte idiler...
Sayfa 155Kitabı okudu
Demek ki, Dönmeler Selanik'te kalmak istiyorlardı. Hatta İstanbul'dakiler de tekrar Selanik'e hicret edecekler. Demek Türkiye'de bunlar da Türk'ten başka düşünen ve zıt menfaat sahibi bir zümredirler. İşin felâketi bunlar Türk görünüyorlar. Rumlar, Ermeniler, bunlardan çok iyi. Çünkü hiç olmazsa onlara Rum'dur, Ermeni'dir diye biliriz. Bu ecnebi unsur, bu parazit kanımızda saklanıyorlar. Yüzlerini gözlerini kanınızla boyuyorlar.
Sayfa 155Kitabı okudu
Bir konferansın resmi zabıtları, muahede maddeleri her şeyi ifade etmez. İşlerin o kadar içyüzleri var ki, onlar neler olmuştur, gösterir. İşte Lozan'ı iyi anlamak, bizden neler istemişler, biz bunları nasıl ret ve def etmişiz, muahede ne hale gelmiştir, orada neler olmuştur, bilmek için muahedenameyi, zabıtnameyi okumakla beraber, benim bu yazdığım hatıratın Lozan bahsindeki hususi müzakereleri ve işin iç yüzünü, keza her mesele için bize verdikleri projeleri, bizim mukabil projelerimizi, inkıtadan evvel bize imza ettirmek istedikleri muahede müsveddesini okumak, mukayese etmek lazımdır. Bahsettiğim projeler ve emsali Sinop'ta benim kütüphanemdedir. Orada konferansa ait birçok resimler de vardır.
Sayfa 149Kitabı okudu
Arası biraz geçti. Noradonkyan bizi ziyaret etmek istedi. Kabul ettik, geldi. Bu zat bizim ayan azasından idi. O vakitten tanırım, görüştüğüm adamdı. Hatta İttihatçılar Cemiyeti hafiye bahanesiyle beni hapsettikleri vakit lehime bir makale neşretmişti. Evinde zengince bir kütüphanesi de vardı. Kitaplarından da istifade ettiğim olmuştur.
Geldi, ihtiyar adam. İsmet'le beraber içeri aldık. Oturdu. Büyük bir heyecan içinde idi. Söylemeye muktedir olamadı. Bayılır gibi oldu. Görülüyordu ki kalbi müthiş çarpıyordu. Hüsn ü muamele ettik. Nihayet sükûnete geldi ve şöyle söze başladı: "Benim bütün vücudum Türk nimetiyle vücuda gelmiştir. Yalnız ben değil, babam, babamın babası da böyle. Hep Türk memuru. Bu sebeple Türk'e minnettarım. Sadıkım..."
İçimden dedim ki: "Dediklerinin birinci kısmı doğru, ama ikinci kısmı tamamiyle yalan. Türk'ün memuru, ayan azası, Hariciye Nazırı iken ona elinden gelen her ihaneti ettin. Türk keşke seni de babanı da memur yapmasaydı. Mütarekeden beri de Avrupa'da kapı kapı dolaştın, bütün devletlere müracaat ettin. "Türk'ü mahvedin! Yerinin bir kısmını Ermenilere verin!.." dedin. Doğrusu çok sadıksın. Yediğin ekmeğe şükranını güzel ifa etmişsindir..."
Sayfa 141Kitabı okudu
Ismet'in İsviçre hükümetinden istediği iki muhafız polisten başka beraber getirdiği muhafız on neferi ve zabitleri vardı. Ekseri sokağa İsmet'le beraber çıkıyorduk. Kendi muhafazası sayesinde ben de muhafaza olunuyordum. Fakat yalnız sokağa çıkacak olsam benim muhafızım yok. Yalnız dolaşıyorum. Nihayet içime korku girdi. Bu öyle bir iş ki, tecrübe edilemez. İhtiyatlı olmak evlådır. Bir gün İsmet'e dedim ki: "Ben sokağa çıkınca arkamdan birisi muhafaza etse iyi olur. Bu Ermenilerden korkmalıdır." Bütün bu hikâye ettiğim şeyleri bilen İsmet bana ne dese beğenirsiniz: "Ermeniler seni vurmazlar." Bu arkadaş mı? Bu adamdan bir kat daha soğudum. Belki de öldürüldüğümü istiyor...
Sayfa 140Kitabı okudu
BİR AMERİKALI, ERMENİLER NAMINA BİZİ ÖLÜMLE TEHDİT EDİYOR
Celseyi terk edişimden birkaç gün sonra idi. Henüz de Cenevre'de "Comitee philarmenienne" adında bir cemiyet varmış. Onun azasından dört kişi beni görmek için Cenevre'den Lozan'a gelmişler, görüşmek istediler. Bir odaya aldım. Bunların içinde Amerikalı, İsviçreli mühim şahsiyetler varmış. Gelenlerden biri de Amerikalı!
Sayfa 138Kitabı okudu
Azınlıklar ve Askeri Hizmet
Bir aralık, hiç olmazsa Hıristiyanların askerlikte müstakil taburlar olmasını, biraz sonra da geri hizmette kullanılmasını teklif ettiler. Benim zorum: Behemehal asker olmalılar ve istenilen yerde kullanılmalılar. Bunda kararlıyım. Israrımın sebebi şu: Türkler askere gidiyor, dükkânını kapatıyor, ticareti gidiyor. Hıristiyan ise kalıp zengin oluyor. Türk, karısının koynunda kalamıyor. Çocuk yapamıyor, Hıristiyan yapıyor. Türk harpte kırılıyor, Rum kırılmıyor, çoğalıyorlar. Türkiye'nin çok yerinde eskiden Rum yok veya çok az iken bu suretle çoğalmışlardır. Beni nihayet celsede fena sıkıştırdılar. Ben de resmen söyledim. Hem cevap bulamadılar, hem de çocuk yapma meselesine güldüler. Keza Rum ve Ermeni askerlikten pek korkuyorlar. Hele Harb-i Umumi'de yapılan amele taburları gözlerini pek yıldırmış. Demek askerlik olursa, gençler askerlik çağı gelince Yunanistan'a kaçacaklar. Yirmiden yukarı yaştakiler de ecelleriyle öle öle bitecekler. Demek kur'a yaşı Hıristiyanlar için bir handikaptir. Bu suretle mübadele ile atamayacağımız Hıristiyanları da otuz yılda her yıl safra döker gibi dökeceğiz. Kırk elli yıl içinde, bu askerlik onları bitirecektir. Bu hesabı yapıyorum. Bu sebeple bu nokta üzerinde tutundum durdum. Asla sarsılmadım. Beni yerimden sökemediler ve nihayet muvaffak oldum. Hakikaten sulhtan sonraki beş yıllık pratik, askerlik çağına gelen Rum, Ermeni ve Yahudilerin ekseriyetle kaçtıklarını gösterdi. Bir asker kaçağı da tabii ceza korkusuyla bir daha dönemiyor. Bin şükür... Bu muvaffakiyetimden pek memnunum.
Sayfa 121Kitabı okudu
Müzakerelerde çok güçlük vardı. Bilhassa İngilizlerden ve Yunanlılar'dan. Herkes onların fikirlerini türlü sözle teyid ediyor, ben yalnızım. Beni aciz bırakarak kendi istedikleri şeyleri kabul ettirmek için her türlü vasıtayı kullanıyorlar. Tabiriyle beni sersem tavuğa çevirmek istiyorlar. Fakat benim bir düziye mukavemetim artıyordu. Şimdi düşünüyorum da ben o vakit ne imişim, nasıl o kadar mukavemet etmişim. <<Bende ateşli bir Türkçülük ideali vardı. Galiba bütün kuvvetim oradan geliyordu.>>
Sayfa 121Kitabı okudu
Bir akşam İsmet'in yanına girdim, oturuyoruz. Suratında bir sır var, somurtmuş... Damdan düşer gibi, "Bu ne?.. Sana ikinci delege diyorlar? Bunu nerden çıkardın?" dedi. Bense böyle şeyden haberim yok. İsmet'in lafına ve kızgınlığına şaştım. Dedim ki: "Benim böyle bir unvandan haberim yok. Kim dermiş, eğer beni öğretti
Sayfa 119Kitabı okudu
Onlar bir proje verdiler. Ben de kontr-proje verdim. Bu projemde ilk olarak bizde ve konferansta laik tabirini kullandım. Bunu sonra birçok defa tekrar ettim ve kanun-ı medeni yapacağımızı, bunu Avrupa'dan alacağımızı, zaten dini devletten ayıracağımızı söyledim. Bunları söylediğimin sebebi çünkü Frenkler, "Sizin kanunlarınız dindir. Hıristiyanlara Müslüman kanunu ile hükmettiremeyiz." diyorlar. Bu sözleriyledir ki, Rum Patrikhanesi imtiyazları aleyhindeki tezimizi müdafaa ettim.
Sayfa 117Kitabı okudu
Batılıların Azınlık Anlayışı
Frenkler bizde ekalliyet diye üç nevi biliyorlar. Irkça ekalliyet, dilce ekalliyet, dince ekalliyet. Bu bizim için gayet vahim bir şey, büyük bir tehlike. Aleyhimize olunca şu adamlar ne derin ve ne iyi düşünüyorlar... Irk tabiri ile Çerkez, Abaza, Boşnak, Kürt, ilh... yi Rum ve Ermeni'nin yanına koyacaklar. Dil tabiri ile Müslüman olup başka
Sayfa 115Kitabı okudu
İçimizde küçük bir sınıf vardı. Bunların zihniyetleri şuydu: "Frenk üstün bir mahluktur. Onun her dediği doğrudur. Onu daima memnun ve hoşnut etmek lazımdır. Yanlışlık da olsa onun keyfine göre hareket etmelidir. Hatta lazımsa Türk aleyhinde olmalı ve Türk'ü zem ve tahkir etmelidir." Bunlarda milliyet duygusu pek zayıftır. Kozmopolittirler.
Sayfa 112Kitabı okudu