Doğru ya da yanlış olduklarını araştırmadan bazı şeylere inanmak iyi, bazı şeylere inanmak kötüdür. Genel olarak bence çok kötülükleri olmuştur. Dar görüşlülüğü, geçmiş geleneklere kendini bırakmayı kutsallaştırmıştır. Dahası, hoşgörmezlik ve kini baş-tacı etmiştir.
Günah var mı?
Hayır. Günahı deyimlemek de çok zor. Sizce bu,
istenmeyen davranışlar ise, istenmeyen davranışlar var elbette. Sonu iyi olanlardan, çok kötü olan davranışlardan söz ediyorum, böyleleri de çok tabiî. Ama günah kavramı pek işe yarar bir şey değil. Bence günah cezalandırılmak istenen bir tutum. Örneğin, adam öldürmek: Amaç yalnızca cinayeti önlemek değil, öldüren de acı çekmeli.
Günah kavramının çok kez zalimliğin bir özürü olduğunu mu söylemek istiyorsunuz?
Çok, genel olarak evet. Cehennem düşüncesini ortaya atanlar sanırım zalim olanlardır. İnsanların, yeryüzünde iken toplumlarının ahlâkına karşı geldikleri için bağışlama şansı tanımadan ebediyen acı çekmeye mahkûm edilebilmelerini düşünmekten zevk almak, insancıl duygularla bağdaşamaz. Böyle düşünmek, dürüst kişilerin harcı değildir.
Size göre günah kavramı saldırgan duygulardan kurtulmanın bir yolu mu?
Sanırım öyledir. Şiddet ahlâkı diyebileceğimiz bir ahlâkın ruhunu teşkil ediyor. Vicdan azabı duymadan başkalarına acı çektirmek olanağı veriyor size; o halde kötü bir şey.
Genel bir sistem kabul etmektense herkesi özel ahlâk görüşü ile başıboş bırakmak, sakıncalı değil mi?
Dediğiniz gibi olsa idi, evet. Gerçekte ahlâk görüşleri pek öyle kişisel bir iş değildir. Ceza hukuku ile, kamunun onaylaması ya da onaylamaması ile birlikte giderler. İnsanlar, halk önünde onay görmemekten pek hoşlanmazlar; ahlâk düzeninin büyük etkinliği de buradadır.
Kendi görüşüm: Aileler genel anlamda çocuklarını maddecilik kavramıyla yetiştirmektedir. Şekilcilik önde ruhaniyet arka da seyr almaktadır. Çocuklar birer hazinedir. Çocuklar deli dolu akan bir seldir, onlarin göl olmasını sağlamak, önüne set olabilmek gerekir. Sonra son pişmanlık fayda vermez...
...dinin hâlâ zararlı olduğu kanısında mısınız? Genel olarak, sizin eleştirdikleriniz eskiden olmuş şeyler. Ama bugün?
Hep aynı. Size örneğini verdiğim H bombası —yazık ki — pek de dünün işi değil ve öyle düşünüyorum ki, bize göründüğü şekli ile kiliselerle bir tutulan din her türlü doğru düşünce çabasını baltalamakta ve bu tür
düşünceden yoksun birtakım şeylere önem vermektedir. Dinde akla uygun gelmeyen bir şey var, o da, önemlinin anlamıdır.
Bir örnek verebilir misiniz bize?
Elbette. Roma İmparatorluğu yıkılıyordu, ama kilise ileri gelenlerinin umurunda değildi. Onların kafasını kurcalayan, bekâretin nasıl korunabileceği idi. Onlar için pek önemli idi bu.
Peki bu amaç uğruna ne yapıyorlardı?
İnsanları kışkırtıyorlardı. Ama sınırlara dayanan ordular ve vergi reformu onları ilgilendirmiyordu. Bildikleri sadece bir şeydi, o şey, ülkelerinden de önemli idi. İnsan türü de çöküyor bugün ve öyle kilise adamları tanırım ki
en büyük sorunları sunî döllenmeye engel olmaktır; bunu, sonuncumuza dek bizi yok edecek bir dünya savaşına engel olmaktan daha önemli bulmaktalar. Bence, oranların anlamını göremiyorlar.
Tanrının olmadığını kesinlikle söyleyebilir misiniz? Yoksa sadece kanıt mı yok?
Hayır, elbetteki kesinlikle Tanrı yoktur diyemem. Bu soru da Yunan ya da Norveç Tanrıları için sorulandan farklı değildir. Yunan, ya da Valhalla Tanrıları da pekâlâ var olabilirler; aksini doğrulayamam, ama bence diğerleri ne ise, Hıristiyanların Tanrısı da odur.