Home
Search
What to Read?
Sign In
Sign Up
Shopping
Explore
Books
Authors
Readers
1000Kitap Android ApplicationFREE – Download from Google Play
1000Kitap iOS ApplicationFREE – Get it from App Store
©2024 · 1000Kitap Web Application · 2.37.24
Gönderi
96 syf.
·
Not rated
“Binlerce lanet olsun, o ilk hayalci kimse,
Lanet o budalaya, o dürüstlük satana,
Çözümsüz ve kısır bir sorunu benimseyip
Aşka dürüstlük denen saçmalığı katana!”
(Femmes Damnées – Charles Baudelaire
Çeviri: Erdoğan Alkan )
Bir şiir yazıyordum geçen yaz… İçinde geçen dizeler şöyleydi; “Süleyman şarkısını söyleyemeyecek kadar yorgunken/ Enheduanna’nın sesi çoktan bastırılmıştı.” Nedir bu, anlamsız kelimeler yığını, hem kim Enheduanna? Süleyman’ın şarkısı neden bu kadar önemli ve yorulana kadar susmadan söylendi?.. Homeros’tan önceydi, Akad Kralı’nın kızı bir şairdi; Enheduanna, şiirlerini dini için söyleyen bir kadındı… Süleyman’ı tanırsınız, şarkısıysa kutsal kitaba yakışmayandı, ama hiç susmadan söylendi. Kadın ve Erkek, İnanç ve İnanca aykırılık; Çelişkiler…
Kendi oluşmakta olan şiirimden bahsetmemin nedeni dünya üzerinde tüm ozanların yazdığı tek bir şiire olan inancımdan… Benim kişilerim hem kendileri hem imgelerdi, çözülmesi beklenmeyen… Bu şiire dönüşüm ikinci kez okuma ihtiyacı duyduğum Rossetti sayesinde gerçekleşti. Gelelim Rossetti’ye:
Gri Kadın; Christina Georgina Rossetti (1830-1894)
Onun için seçtiğim renk gri. Çünkü beden ve ruhunda, şiirinde, davranışlarında onun kadar çelişkili çok az insan vardır, olanlar da şair oluyor zaten. 19. yy. Londra’sında yoksul aynı zamanda entelektüel bir ailede dünyaya gelir Rossetti. Sanatkar bir ailede daha çocuk yaşta yazmaya başlar şiirlerini, doğum gününde yazdığı şiirini annesine sunar ve beğenisini kazanır, aynı zamanda onun yardımından kaçınır: “Bu dizeleri gerçekten, bizzat küçük kızım yazmıştır; uyak konusundaki bütün yardım tekliflerini kesin bir dille reddetti, çünkü yardım alırsa yazdıklarının kendisine ait olmayacağını düşünüyordu.” İngiliz Romantikleri ve İtalyan klasikleri ile büyür Rossetti çünkü babası siyasi nedenlerle İtalya’dan kaçıp Londra’ya yerleştiğinde Lord Byron’un doktorunun kız kardeşi ile evlenmiştir. Bu evlilik DNA’sı kadar ruhunu da şekillendirir Rossetti’nin. Bir ressam olan abi Dante Gabriel Rossetti’nin çeşitli eserlerine modellik yapan Christina hayatında iki evlilik teşebbüsünde bulunmuş lakin dini inancına ters düşen durumlardan dolayı hiç evlenmemiştir.
İlk şiir kitabını henüz 17 yaşında, tıpkı Victoria dönemi kadın şairleri gibi ailesinin yardımıyla çıkaran Rossetti, orta sınıfa mensup ve düzenli geliri olmayan bir kadındır. Şiirlerinin yanında, çocuklar için yazdığı öyküleri Rossetti’ye asıl ünü getirdiği halde o ne şiirinde, ne abisi ve arkadaşları ile olan sanatsal birlikteliğinde, rölyefli bir kadın olmayı asla arzulamamıştır. Yaşamı boyunca çektiği yoksulluk, hastalıklar ve Anglikan Kilisesi’ne olan bağlılığı hayatının son yıllarında zevk veren her şeyden kendini soyutlaması, gittikçe açılan gri rengini en sonunda silik bir buluta dönüştürmüştür.
…
Kazım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi okurların en büyük şanslarından biri. Cin Pazarı ve Seçme Şiirler adlı bu eserin orjinal ismi: Goblin Market and Other Poems (1862). Çeviri: Fahri Öz’e ait. Çeviri şiir okumanın kendimce affına sığınıp çevirmene yardımı için teşekkür ediyorum öncelikle. Benim için anlam ve akıcılığı güzeldi. Bağlamdan savrulmadan kitaptaki en önemli şiir olan Cin Pazarı hakkında detaya ineceğim.
Cin Pazarı: Victorian Çağda Feminist bir çığlık
Çağın kadını olan Rossetti şiirini iki kız kardeş, birbirinden farklı olan iki kadın üzerine kurmuştur. Öncelikle Victorian Çağı’nda kadının anlamından biraz bahsetmeliyiz, uzağa gitmeyelim günümüz Türkiye’sindeki kadın kavramından çok farklı değildir. Kadın, bir eş olmak, doğurganlık ve ev işleri için var olması gereken bir varlıktır. Onun pahasını artıran en önemli ‘değer’, bekaretidir. Kadın ev işleriyle uğraşırken belki özgürce alışverişe çıkabilir ama çevresine karşı çok dikkatli olmalıdır, mesela hava kararmadan evinde olmalıdır, başına bir şey geldiğinde sorulacak soru çok açıktır: “O saatte dışarıda ne işi vardı?”
Geçmişten günümüze bir çok kıtada pek çok kadın şair var oldu. En son Arap Kadın Şairlerini okuma fırsatım da oldu ama bunun konumuzla ilgisi çelişkiler dışında bir şey değil. Kadın şairlere yüklenen anlam üzerinde de durmalıyız: kadın zaten şiirdir, şiir yazmasına ne gerek var? Ya da kadın yazacaksa zarif, duygusal, ince şiirler yazmalıdır ve konu yalnız aşk olmalıdır. Neticede kadınlar şairden çok şiire konu olandır ve yüzyıllardır dünya şiirinde olduğu gibi bedeni övülen cins olarak kalmalıdır… Rossetti ise konuya erkeği cin kılığına sokarak başlatır ve tamamen subjektif görüşüm dalga geçer, dikkat çeker, intikam alır; erkek bedeni ve ruhu ürkülesi tiksinilesidir çünkü bir tehdit unsurudur.
Goblin: tr.m.wikipedia.org/wiki/Goblin
Laura ve Lizzie adlı kardeşlerden ilk olarak Laura mücadele eder Goblinlerle. Olmaması gereken yerde bulunan Laura, beş/altı harflilerin meyvelerinin cazibesine dayanamaz ve tadına varmak ister. Parası dahi olmayan Laura, bedeninden bir parça, saçlarını verir ve cinlerin meyveleri ile kendinden geçer. Genç bir kadının cinsellikle tanışması olan bu olay sembollerle ifade edilir ve gizlense dahi müstehcendir bu yüzden döneminde eleştirilmiştir. Lizzie ise tehlikeli olandan sakınandır, ablası meyveleri yedikten sonra avucunda “çekirdeğini” saklayarak eve döner ancak günden güne sararıp solar… Çünkü ellerindeki çekirdek asla fışkırmayan verimsiz döller yatağıdır, sevgisiz tutkunun verimsizliğine işarettir belki de… Kardeşini iyileştirmek isteyen Lizzie Goblinlerle mücadele için yola çıkar şiirin ilerleyen dizlerinde. Farklıdır kardeşinden, cebinde meteliği vardır öncelikle, zararlı arılardan kaçınmasını bilir onlarla güçlü bir şekilde mücadele edip onlara yenilmez. Ablası için gerekli olan meyve şarabını temin eder ve onu kurtarır… İlk okuduğumda dikkatimi çekmeyen bir isime daha rastladım bu gün “Jeanie” cin saldırısına uğramış bir başka kadın. Bu detay önemliydi, kadınların her zaman yaşadığı tacizi ortaya koyuyor ancak bu tacizlerden sonra kadını yok ediyordu Rossetti… Şiirde iki kız kardeş arasında yakınlaşma merak uyandırıcı ve anlayamadığım bir konu (?) Ancak son dizelerde iki kadın yıllar sonra bu hikayeyi çocuklarına ders niteliğinde anlatıyor ve birbirine yaslanıyor, bir nevi kadın dayanışması:
“Çünkü kız kardeş gibi yar olmaz
İster sıcak olsun hava ister ayaz;
Zorlu yolda yüreklendirsin,
Yanlış yola sapmasın,
Destek olsun tökezlediğinde,
Ve ayaktayken güç versin diye.”
Cin Pazarı’nı yeniden okuduğumda anlamı büyüdü benim için. Şiiri kuruş, betimlemeler, detaylar, zıtlıklar ve sonuçlandırma fevkaledeydi. Rossetti bir feminist mi? Lizzie karakteri açısından evet diyebilirim ancak bekaret ve kadının erkekten kaçıp saklanması bunu bir gelenek gibi gelecek kuşaklara anlatması dönem dışı düşünülürse tasvip edilemez. Ona siyah ya da beyaz diyemiyorum bu sebeple. Yaşamının geri kalanında Anglikan Kilisesi için savaşan bu kadın, bedeni ve ruhunun hazları ile de vedalaşmıştır. Oysa şiir sonsuz bir haz unsurudur, bu gün benim için olduğu gibi…
Edebi ve ideolojik açıdan iki alıntıya yer vermesem olmaz, Rossetti’nin şiiri için:
“bir masal, cinsel arzuyu ele alan bir Hıristiyan alegorisi, dişil bir geçiş ayini şiiri, bir lezbiyen manifesto, çocukların erotik hayatı hakkında bir şiir, Victoria Dönemi İngiltere’sinde sosyal acımasızlık biçimleri üzerine eğretilemeli bir ifade … ” (Rod 1988, 170.)
” Ya da kadınların evlendiklerinde erkek-egemen pazarda malvarlıkları üzerindeki haklarını yitirdikleri düşünülürse, “Cin Pazarı” feminist bir anti kapitalist metin olarak da yorumlanabilir. “
Bu görüşlere son derece açık ve lezzetli Cin Pazarı… Kitaptaki diğer şiirler de üzerinde durulmayı kesinlikle hak ediyor. Yeterince dağıttıysam burada vedalaşabilirim, dünyada değişen kurallar “o ilk hayalci” ile aramızdaki mesafeyi git gide genişletiyor. Feminizm tarihine bakıldığında Olympe de Gouges’ ın Kadın, Uyan! (Kadın ve Kadın Yurttaş Hakları Bildirisi) , Mary Wollstonecraft’ın Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi gibi kült eserler yanında belki Rossetti’nin şiirine de bakabilirsiniz.
“Cin Pazarı: Victorian Çağda Feminist bir çığlık.” Bir cümle ne kadar çok şey anlatabiliyor... Eline emeğine sağlık, içimi açtı bu inceleme benim kalemi güçlü, aklına hayran olduğum kadın. 💜
Beni sevinçle birlikte utandırıyorsun. Ve kalbimde yarattığın hissi çok seviyorum! 🤗🌼💛
1 next answer
Emeğine sağlık, ne güzel bir yazım, okunacaklar listem kabarmaya devam ediyor, teşekkürler 🙃🙃
Listelerimiz dolsun taşsın, bundan güzel ne var... Beğenmene sevindim ben teşekkür ederim okuduğun için.🙂
1 next answer
Daha önce tatmamıştı böylesini,
Nasıl doyardı tadına?
Emdikçe emdi, emdikçe emdi
O bilinmeyen bahçenin meyvelerini.
Rosetti'yi okuyanların (örn: şahsım) ''ben ne düz bir okuma yapmışım yahu'' demelerine sebep olacak bir inceleme. Ben kendimi okumamış sayıyorum, elinize, emeğinize sağlık efendim.
Şahsınızdır teşekkürü hak eden, bir gün şiiri yeniden okuyacağınıza eminim.🙂
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.