Akış
Ara
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol
Gönderi Oluştur
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
1000Kitap Android UygulamasıÜCRETSİZ – Google Play'den indirin
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.36.26
Gönderi
Şahî ji tera û xem jıbo min (Sevinçler senin, gamlar benim olsun).
Kürt Edebiyatının en önemli mihenk taşı olan Mem u Zin, Ahmed-i Xani’nin 1690-95 yılları arasında Kürtçe yazdığı manzum eseridir. Hikayenin aslı milattan önceki dönemlerde geçildiği düşünülüyor. Ahmed-i Xani, bu hikayeden ilham alarak kendi yaşadığı çağın gerçeklerine uyarlayarak yazılı metin haline getirmiştir.
Zin ve sıtti Cizre beyi Zeynuddin’in, kız kardeşleridir. Tacdin, beyin divan vezirinin oğludur. Mem ise Tacdin'in can dostu ve manevi kardeşidir. Bir Nevruz Bayramında, Mem ile Tacdin kendilerine kız süsü vererek kadın kılığına girip şenliğe katıldılar. Siti ve Zin de kılık değiştirmiş erkek kıyafeti giyip şenlik yerine gitmişlerdi .Karşı karşıya geldikleri zaman bakakalırlar. Bu esnada Zin parmağındaki yüzüğü Mem'e, Siti de yüzüğünü Tacdin'e verir. Olayın üstünden günler geçer. Kızlar yeme içmeden kesilir. Durumu gören dadıları (Heyzebun) bunun ancak gönül yarası olacağını dile getirir ve kızları konuşturur. Kızların çaresizliği dile gelir. Olayı anlatırlar aşka düştüklerini ancak gençleri tanımadıklarını söylerler. Bunun üzerine Heyzebun yüzükleri alarak soluğu bir bilgenin yanında alır. Ancak bilgeye kızları diyemez. Onun yerine iki oğlunun olduğunu söyler ve durumu bunun üzerinden aktarır yalnız bilge Heyzebuna iki kızının olduğunu ve dermanlarını kendisinin doktor kılığına girerek çevrede bu dertten hastalanan gençleri sorarak bulabileceğini söyler. Heyzebun yanına üç beş ilaç alarak gençleri aramaya koyulur. Çok geçmeden durumdan haberdar olan Tacdin'in kardeşleri Çeko ve Arif, iki kardeşlerinin hasta olduğunu, yemeden içmeden kesildiklerini ancak hiçbir ilacın tesir etmediğini söylemesiyle birlikte Heyzebun sözü edilen gençlerin yanına varır,durumu anlatır ve yüzükleri gösterir. Tacdin Siti'ye vermesi için yüzüğü çıkarır ve Heyzebun'a verir. Fakat Mem sevdiğinin anısı olduğunu söyler ve yüzüğü vermez. Dadı soluğu kızların yanında alır ve müjdeli haberi verir. Gençler buluşup görüşürler. Ardından büyüklerin de araya girmesiyle Bey, Siti'yi Tacdin'e verir. Yedi gün yedi gece çok hoş bir düğün yapılır. Bu esnada sıranın kendilerine gelmesini bekleyen Mem ile Zin gizli gizli buluşur konuşurlar. Fakat bu durumu çekemeyen ve yakın tarihte sıranın Mem ile Zin'ye geleceğini sezen Beko fitneci, fesat biridir. Aslen Botanlı olmayıp İran'ın bir köyünden olan Beko'yu Tacdin hiç sevmez. Bey'e bekonun kapısına layık olmadığını ve kovması gerektiğini söylese de başarılı olamamıştır.Bey Tacdin'e;
''Benim bir elim adalet,bir elim de zulümdür''
''İşte Beko benim zulüm kolumdur ve her kapıya da bir köpek lazımdır'', diyerek Beko'yu kovmaz.
Beko bir gün Bey'e giderek Tacdin'in Zin'i kendi tarafından Mem'e verdiğini söyler. Buna kızan bey aslında Zin'i Mem'e vermeyi düşündüğü halde vermekten vazgeçer. Bu olaydan sonra Mem aracılarda eli boş döner. Aşk ateşi gençleri gün geçtikçe kavurur. Bey'in ava çıktığı bir zamanda Mem, Zin'i görmeye gider. Fakat bu sırada bey ve adamları ansızın çıkagelir. Bahçe kapısının açık olmasından kuşkulanan bey bir abaya sarılı şekilde Mem'i bahçesinde görür ve bahçesinde ne aradığını sorar. Bunun üzerine Mem; ''Beyim bilirsiniz ki ben hastayım,dolaşmaktaydım ve kendimi bir anda burada buldum der''. Abanın altından Zin'in kara saçlarını gören Tacdin evini boşaltarak ateşe verir. Böylece Bey ve diğerlerinin dikkatini çekerek Zin'in saklandığı yerden çıkışını sağlar. Arkadaşı için evini yakar ki buda inanılmaz bir dostluk örneğidir. Bey ile Mem arasında bir satranç yarışması düzenlenir. Bey kazandığı takdirde Mem'in herhangi bir dileğini yerine getireceği konusunda söz verir. İyi bir satranç oyuncusu olan Mem Bey'i ilk üç elde yener. Durum karşısında etekleri tutuşan Beko Bey'e yer değiştirmesini söyler ve Mem'i Zin'in odasının penceresine bakan tarafa doğru oturtur. Durum böyle olunca Mem oyuna adapte olamaz ve sonraki altı elde yenilir.
Bey Mem'e sevgilisinin kim olduğunu sorar ve onu getirteceğini söyler. Durumu fırsat bilen Beko lafını direk yapıştırır ve sevgilisinin dudağı benekli kara bir arap kızı olduğunu söyler. Bunun üzerine Mem şuurunu kaybederek sevgilisinin çok güzel,soylu bir aile kızı olduğunu söyler ve ağzından bilindiği halde saklamaya çalıştığı Zin'in ismini kaçırır. Duruma sinirlenen bey Mem'e karşı ölüm emrini verir fakat Orada bulunan Tacdin ve kardeşleri buna engel olur. Bunun üzerine Mem zindana gönderilir. Beko Bey'e Mem'den kurtuluşun ancak onun ölümüyle gerçekleşeceğini ve bunu da onu zehirleyerek yapmasını söyler. Ancak bey bunu dini tarafından dolayı onaylamaz. Bunun üzerine Beko, Zin'i zindana göndermesini zaten Mem'in onu görünce aşkından öleceğini ve kalbinin dayanamayacağını söyler. Bey bu fikri gerçekleştirmek için daha evvel hiç gitmediği Zin'in odasına gider. Daha önce Zin’le hiç konuşmadığı bu konuyu anlatınca Zin'in ağzından ve burnundan kanlar akmaya başlar. Bey bacısı üzerine ağlamaya başlar ve ne tür bir hataya düştüğünü anlar. Bacısına evlilik iznini verir. Ancak Kız zindana varınca kapı önündeki bekçilerden onun daha düne kadar aralarında olduğunu fakat Mem'in sonradan kendini kaybettiğini öğrenir. Zin Mem'i dürterek kalkmasını söyler. Mem''sen beni görmek için değil tatlı canımı almak için gelmişsin''der. Zin ona Bey'in izin verdiğini söyler.Fakat Mem ''ölümü olan bey bey değildir.Biz beylerbeyinin huzuruna çıktık'' der ve ölür. Ölüm haberini alan Tacdin Beko'yu öldürür.Mem'in ölümüne dayanamayan Zin'de ölür.Zin'in isteği ile Beko'yuda onların başucuna gömerler...
Bu eserde Mem ve Zîn'in aşkı etrafında çağının yaşantısını, o zamanın sosyal, kültürel ve idari durumu tasvir edilmiştir.
İyiliği, doğruluğu, suçsuzluğu, zayıflığı ve çaresizliği Mem ve Zîn'in şahsında toplayarak; kötülüğü, dalkavukluğu, fitneciliği ve ikiyüzlülüğü de Beko karakterinde somutlaştırarak gözler önüne sermiştir.
Mem u Zin, türbesi cizre’de dir. Eserde belirtildiği gibi Beko’da, ayaklarının dibinde gömülüdür. Cizre sokakların da gezerken çarşaf, siyah tülbent yada peçe takan kadınlara rastlarsınız. Sebebini merak eden olursa Mem u Zin’in, ölümüyle süregelen gelenekselleşmiş yasın göstergesidir.
Mutlaka okunması gereken bir eser...!
·
310 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.