Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık tarafından, 60 yıllık bir birikim sonucu ortaya çıkarılan fevkalade bir eser. Eser 2 bölümden oluşup A bölümü siyasi tarih, B bölümü ise devletin kurumsal yapısını anlatıyor. Osman' lının küçük bir beylikten büyük bir imparatorluk haline nasıl geldiği çok iyi tespitlerle açıklanmış. Osman'lının devlet yapısı çok iyi anlatılmış. Üslubu akıcı olmakla beraber, dilin çok da ağır olmadığı söylenebilir.
Biraz da içerikten bahsedelim. Osmanlı Beyliği Anadolu Selçuklu devletine bağlı bir uç beyliğidir.Ancak Selçuklular Moğol hakimiyetindedir. Zamanla Selçuklu Devleti yıkılmış, Moğollar ise aralarında ayrılmaya başlamıştır. Bu durum Osmanlı Beyliği'nin işine yaramıştır.Ayrıca Osman' lı Beyliği'nin bu kadar kısa sürede büyümesinde ki en büyük etkenlerden iki tanesi de şudur:Doğudan Moğol saldırısı sonucu Batı Anadolu'ya gelen Türkmen göçleri ve Gaza politikasıdır. Devletin kuruluş tarihini ise Halil İnalcık, 1302 Bizansla yapılan Bafeo savaşına dayandırmıştır. Orhan Bey zamanında Rumeli'ye ilk geçiş sağlanmıştır. Bizans içerisinde taht kavgası çıkmış, Kantakuzenos Orhan'dan yardım istemiş ve bunun karşılığında Orhan Çimpe kalesini istemiştir. Kantakuzenos bu kaleyi almak için çok uğraşmış ancak alamamıştır. 1.Murat zamanında ise balkanlarda fetihler artmıştır. Edirne alınarak başkent yapılmıştır. Çoğu kişi Edirne'nin alınışını Murat'ın padişahlığı zamanına koyar. Ancak Edirne'nin alınışı şehzadeliği zamanında olmuştur. 1.Murat Kosova meydanında yapılan savaşta şehit düşerek yerine 1.Bayezid(Yıldırım) geçmiştir. Bayezid tahta geçer geçmez ilk işi kardeşi Yakup'u öldürmek olmuştur. Bayezid zamanında Anadolu'nun siyasi Birliği sağlanmış, Haçlılara karşı başarılar sağlanmış, İstanbul 4 defa kuşatılmıştır. 4. Seferde İstanbul düşme derecesine gelmiş, ancak Timur tehlikesiyle kuşatma kaldırılmıştır. Burada Timur - Bayezid ilişkilerine parantez açmak gerekir. Aralarında sık sık mektuplaşma geçmiştir. İki hükümdarında tek hükümdar olmak isteyişi savaşı kaçınılmaz yapmıştır. Ancak savaşın tek sebebi bu değildir. Anadolu'daki beylikler her iki tarafıda kışkırtmıştır. İki hükümdarın bu beylikleri himaye etmesi durumu ateşlemiştir. Aralarında geçen mektupta Bayezid Timur'a"kudurmuş köpek"diyerek hakarette bulunmuştur. Nihayet 1402 de Ankara savaşı yapılmıştır. Savaşta Tatarlar ihanet ederek Timur'un tarafına geçmiştir. Timur Bayezid'i yenerek esir almış,Anadolu'daki siyasi birlik bozulmuştur.1402-1413 yılları arasında Bayezid'in oğulları arasında taht kavgası çıkarak devlet fetret devrini yaşamıştır. Nihayet Çelebi Mehmet mücadeleyi kazanarak devletin başına geçmiştir. Devletin Ankara Savaşından sonra yıkılmamasındaki sebeblerden bir tanesi de merkezi otoritenin güçlü oluşudur. Çelebi Mehmet başa geçince devleti toplayarak siyasi Birliği yeniden inşa etmiştir.Çelebi'nin ölümüyle tahta 2.Murat geçmiştir. Saltanatının ilk zamanlarında düzmece Mustafa isyanıyla uğraşmıştır. Aslında 2.Murat savaşçı bir padişah değildir. Kendisi içkiye ve eğlenceye düşkün,barışçıl bir politika izlemeye çalışmıştır. Ancak dönemin önde gelen adamları fütuhatçı olduğu için durum farklı olmuştur. Balkanlarda önemli gelişmeler sağlanmıştır. Belgrad kuşatılmış ancak alınmamıştır. Bundan sonra Haçlılar Hunyadi önderliğinde Osmanlı'ya karşı bir ordu kurmuştur. Osmanlı zor durumlarla karşılaşmıştır.1444' te Varna'da Haçlılar mağlup edilerek tehlike bertaraf edilmiştir. 2.Murat oğlu Aleaddin'in ölümü üzerine tahttan çekilerek kendisini bir köşeye çekmiş ve tahta şehzade Mehmet'i geçirmiştir. Şehzade küçük olduğu için fırsattan istifade eden Karamanoğulları ve Haçlılar Osmanlı topraklarına saldırıya geçmiştir. Yoğun ısrarlar üzerine 2.Murat devletin başına tekrar geçmiştir. 1448'de Haçlılar tekrar mağlup edilerek Balkanlarda kesin hakimiyet sağlanmıştır. Karamanoğulları da tekrardan hakimiyet altına alınmıştır. Böylece devlet büyük tehlikelerden kurtulmuştur. 2.Murat öldükten sonra ise tahta 19 yaşındaki 2.Mehmet geçmiştir.Fatih döneminde İstanbul alınarak devlet İmparatorluk haline geldi ve 2.Mehmet Fatih unvanını aldı. İstanbul'un fethinden sonra ilk işi Çandarlızade Halil Paşa'yı idam ettirmek olmuştur.O'nu hanedanlık için tehdit olarak görüyordu. Ayrıca Halil Paşa İstanbul'un fethine karşı çıkmıştır. Fatih yine İstanbul'u aldıktan sonra kendisini Roma varisi olarak görmüştür. Bu unvanı alacak herkesi ortadan kaldırmıştır. Fatih Sultan Mehmet döneminde devletin merkezi otoritesi çok güçlü bir hale getirilmiştir. Uzun Hasan Venedikle işbirliği yaparak Osmanlı'ya saldırmış, ancak Otlukbeli savaşında Uzun Hasan hezimete uğratılmıştır. Fatih son seferini Otranto' ya karşı yapmıştır. Bu seferle amacı İtalya'yı almaktı. Ancak ömrü yetmedi.Fatih'in ölümünden sonra oğulları Cem ve Bayezid arasında taht kavgası çıkmıştır. Bayezid bu mücadeleden zaferle çıkarak tahta geçmiştir. O'nun zamanı Fatih döneminin aksine fetih hareketleri az olarak geçmiştir. Pek fazla savaş olmamıştır. Şehzade Selim babasını tahttan indirerek devletin başına geçmiştir. Selim başa geçtiğinde Şah İsmail ve Şahkulu isyanıyla uğraşmak zorunda kalmıştır. Şahkulu isyanı bastırmış, Çaldıran'da Şah İsmail'e karşı zafer kazanılmıştır.Yavuz Selim dönemimdeki seferlerin hepsi doğuya doğru olmuştur.Safeviler hallediltikten sonra Memlükler üzerine Ridaniye ve Mercidabık seferleri yapılmış ve halifelik Osmanlı'ya geçmiştir. Doğu'nun zenginlikleri Osmanlı' ya girmiştir. Kanuni Sultan Süleyman zamanında devlet dünya gücü haline geldi. Hem doğuda hem batıda uzun savaşlar yapıldı. Mohaç muharebesinde büyük zafer kazanıldı ve Macaristan Osmanlı topraklarına katıldı. Macaristan üzerinde Avusturya' nın hak iddia etmesiyle uzun savaşlar yapıldı. Fransa kralı ile Alman kralları arasında ki çekişmelerde Kanuni Fransa'yı desteklemiştir. Kanuni İtalya üzerine sefer açmış ancak Şarlken Osmanlı ordusunun karşısına çıkmaya cesaret edememiştir. Akdeniz' de korsanlık yapan Barbaros Hayrettin Paşa kaptan-ı deryalığa getirilmiştir. Preveze deniz muharebesinde haçlı donanması ağır bir hezimete uğratılarak Akdeniz'in Türk gölü haline getirilmesi sağlandı. Sokullu Mehmet Paşa Rusya tehlikesini görerek, Rusların Türkistan'a girmesini engellemek için Don-Volga nehirlerin birleştirmek istemiş ancak başarısız olmuştur.Devletin sonradan zayıflamaya başlamasının önemli nesnelerini şöyle sıralayabiliriz.
1.Hem doğuda hem batıda uzun savaşlara girilmesi mali yönden devleti sıkıntıya sokmuştur.
2.fazla nüfuslanma ekonomik buhranlara girildi.
3.Savaşlarda sipahiler ve yeniçerilerin yetersiz kalması üzerine orduya tüfekli askerler alınmıştır. Ordudan çıkarılan askerler eşkiyalık yapmaya başlamıştır.
4.Doğu Anadolu'daki göçebe Türkmenler vergi vermeyi istememiş Osmanlıya karşı asilik yapmaya başlamışlardır.
5.Devlet içinde yolsuzlukların baş göstermesi.
