Edmund Burke (1729-1797) ve "Süblim" kavramı
Genellikle, kendimizi ufak, önemsiz hissetmek istemeyiz. Önemsizliğimizin hatırlatılmasından veya tevazuya davet edilmekten hoşlanmayız; hakarete uğramış hisseder, gücenirim. Halbuki 18 yüzyılın İrlandalı filozofu Burke'a göre, bu deneyimler hem zevkli hem de önemlidir. Burke, süblim kavramıyla ne kastettiğini "Süblim ve Güzel Kavramları Hakkında Felsefi Bir İnceleme" adlı kitabında açıklamıştır. Günümüz ingilizcesinde süblim, genellikle "çok hoş" anlamında kullanılmaktadır. "Süblim bir şarap kadehi", "süblim bir sunuş" vb. Ama Burke'un kavramı tam olarak bu değildi. Yine de iki kullanım birbirine bağlıdır. Burke'e göre, sürprim bir deneyim çok hoş bir deneyimdir; fakat bu hoşluğun tuhaf sebebi, bize kendimizi önemsiz hissettirmesidir. Ona göre hafif dozda aşağı olma duygusu, insanlara keyif veren bir şeydi. Bu, o güne kadar fark edilmemiş bir deneyim alanıydı. Bunun önemli örneklerinden biri fırtınaydı: kapkara, uçsuz bucaksız gökyüzü ve kudretli rüzgarlarla devrilmiş ağaçlar, bize doğanın dehşeti karşısında "hiçbir şey" olduğumuzu hissettirir. Ancak bu, bakış açımızı yerli yerine oturtmamızı da sağlar: bir fırtına ile karşılaştığında, gündelik yaşamın olan sıkıntıları daha önemsiz görünür. Devasa bir dağa baka kaldığınızda da benzer bir şey olur; ya da uçak penceresinden uçsuz bucaksız deniz kıyılarıni seyrettiğinizde... Tanrı ile şeytanın kozmik mücadelesini konu edinen "Kayıp Cennet" kitabına bayılırdı. Çünkü bunların yanında günlük hayatın usandırıcı ayrıntıları çok küçük, beyhude kalıyordu. Burke, tevazu hissinin hoş bir biçimini benimsiyordu. Kendimizi bazı açılardan ufak hissettiğimizde, başka boyutlarda büyüdüğümüzü fark ediyordu: egoizm ve kibir, albenisini yitirmekdeydi. Böylelikle daha hoşgörülü olabilir, kendi kaygılarımız da boğulmaktan kaçınabilirdik. Burke'a göre süblim, yararlı ve onarıcıdır; bakış açımızı yeniler, bu yüzden de hoşumuza gider. Bize çok çeşitli yararlar sağlayacak bir psikolojik manevradır. Anlık durumların ayrıntılarında kaybolma eğilimi gösterdiğimizde bize yardımcı olur. Burke sayesinde, ufak ama değerli bir deneyim alanı kavramsallaşmis oldu. Onu gündeme almak, yaşamda oynadığı role odaklanmak mümkün hale geldi.
·
25 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.