Günah keçileri..
Günah Keçisi kavramı, geçmişte insanların Tanrıya karşı günah çıkarmanın bir yolu olarak önceden belirlenmiş hükmü belli bir meta üzerinde bazı ritüeller eşliğinde uygulamasıyla ilgili olup, konuyu ismen günümüze taşıyan olayın kökeni, Yahudi kavminin, günahlarını simgesel olarak bir erkek keçiye yüklenip, kötü ruhları yatıştırmak ve tüm kavmi günahlarından arındırmak için bir uçurumdan aşağıya atmaları ritüeline dayanıyor..
Yine başka toplumlarda da insanlara günah keçisi rolünün verildiği kurban ayinleri ve benzer uygulamalar görüyoruz..
Dillere pelesenk olmuş her zaman duya geldiğimiz ve genellikle bir karmaşada 'bir suçlu arama, bulma ve ilan etme' süreci olarak bildiğimiz kavram bu kitapta binlerce örnekle sunuluyor.
Fakat, farklı farklı inanç ve kültürlerdeki ayin, büyü, sembol, dans, etkinlik, yarışma gibi geleneksel hatta folklorik binlerce farklı ritüel de aynı başlığın, 'Günah Keçisi' kavramının altına konulmuş.
Böyle olunca, 
James G. Frazer 'ın hangi örneğe 'insanlığın kültür zenginliği' olarak baktığı ve hangilerine bildiğimiz anlamda "Günah Keçisi" rolü yüklediği konusunda kafa karışıklığı yaşayabiliriz,
Çünkü 
Günah Keçisinde antropolojik, dinî, tarihsel ve folklorik birikimlerin gözlemlendiği insanlığa ait inanç, gelenek ve tüm düşünce biçimleri, "maddi bir yükü başkalarının sırtına yükleme arayışı ve bedensel ve zihinsel rahatsızlıklarımızı bizim adımıza taşıyacak birine aktarma" olgusu altında, inanç ve gelenek gereği yapılanlar ile menfaat gereği yapılanlar birbirinden ayırmadan irdelenmiş..
Yani kitaba göre uçurumdan atılan keçi veya kurban edilen insan da, ya da yağmur yağması için sürekli dans etmesi gereken bir yerli veya bir takım rahatsızlıklara iyi geldiğine inanılan (örn.) kurşun döktürmek vb gibi, hatta 'dua' kapsamında icra edilen sayısız ritüel de aynı kategoride sunuluyor.
Tüm bu bilgiler konuya dair bildiklerimizi biraz değiştirebilir, ki okurun kitabı okuduktan sonra bu kavrama dair düşüncelerinin biraz 'açılacağını' düşünüyorum.
Hakkını teslim etmeliyiz ki, muazzam bir araştırma kitabı ve ele aldığı yüzlerce bilgiyle çok değerli bir arşiv.
Benim kitaptan haberim yoktu ve bir süre önce 'Günah keçisi' başlığıyla günümüzdeki sosyal ve siyasi konularla ilgili bir kaç paragraflık bir ileti yazmayı düşünüyordum.
- "Var bende, göndereyim, oku öyle yazarsın.." dedi her zamanki gibi sevgili @Tubiornattubi Sağolsun Amazon'u ihya etmiş yine :) Okuduk..
Ve aslında kitap, beklediğim gibi benim yazmayı düşündüklerimle doğrudan uyumlu değil, (bunu sevgili Tubi'me önceden bildirebilmiş olmanın rahatlığıyla yazıyorum :)
Günah Keçisi kavramının bendeki anlamı, bir günahın toplumsal vicdandan saklanması amacıyla 'en uygun' kişiye yansıtılması eylemidir, dolayısıyla bana göre (belki çoğumuza göre) bu ikircikli tavırda kitapta işlendiği gibi 'Tanrıyı hoşnut etme' eylemi değil, tersine hem onu hem toplumu aldatma amacı vardır.
Bu fikir paralelinde, son zamanlarda sosyal ve siyasi konularda tanık olduğumuz 'günahın' toplumsal vicdandan saklanması amacıyla sürekli "daha uygun kişilerin üzerine" yıkıldığı konulara değinmekti en baştaki düşüncem...
Siyasi alanda 'profil parlatıcı' haberlerde şaşmaz bir gereklilikle(!) dinlemek zorunda bırakıldığımız şahsa karşın, tersi ama çok daha önemli (vahim) durumlarda konuyu bildirme ayrıntısını bu kez daha 'gereksiz profiller'e, yine şaşmaz bir gereklilikle yansıtılmasını yazacaktım..
Ekonomik alanda başarı tabelasına skor olarak yansıyacak gelişmeleri parlak profiller sahiplenirken, kötü sonuçları açıklama işini neden hep başkalarının üstlendiğini sorgulayacaktım..
Yaşanan büyük ya da küçük trajedilerde suçun üstlenilmesi sorumluluğunun, neden hep -neredeyse oradan geçmekte olan biri kadar- en alâkasız 'günah keçilerine' yıkıldığına itiraz edecektim..
Kitaptan beklentim biraz da bizim coğrafyamızda özgü olan 'günah keçilerini yaratma sanatı' üzerine felsefe idi. Ama konusu antropolojik araştırma olunca incelememle iletimi ayrı ayrı yazman gerekti.
Aslında düşünüyorum da, kişisel örneklerim de pekâlâ kitaba konu olabilirdi, neden olmasın? Sonuçta mizah değil gerçek uygulamalar ve neredeyse geleneksel bile diyebiliriz..
Kitaplarla kalınız...
··
359 görüntüleme
Bu yorum görüntülenemiyor
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.