Bir Idam, George Orwell'in deneme turunde yazdigi dort makaleyi iceren ve konu bakimindan kendi yazim hayatini ve bunun nasil sekillendigini, edebiyatin siyaset ya da savas etkisiyle nasil degistigini, Ingiltere ve Ingiliz kulturunu, son olarak da sosyalist devrimin o anki sartlar sebebiyle gerekliligini ve topluma yararini isleyen eseri. Kitap bir cok konuda oldukca bilgilendirici fakat yazarin konulari isleyisi temelde elestiri ve yorum araciligiyla oldugundan ayni zamanda bir cok konuda donemin baska yazarlarinin, dusunurlerinin karsi cikabilecegi bir cok dusunce iceriyor. Bu dusunceler kitabin bazi yerlerinde ilimli ve anlasilir olmakla birlikte bazi yerlerde son derece marjinal ve radikal, hatta bazi gulunc yorumlari da beraberinde bulunduruyor. Ozellikle "Sanat ve Propagandanin Sinirlari" bolumunde oyle pasajlar bulunuyor ki yazarin ironi veya igneleme yaptigini dusunuyorsunuz, fakat gercekte kendi fikirlerini barindiriyor. Ilk olarak eserin birinci makalesi olan Yazma Sebebim'den bahsetmek gerekirse, sahsi dusuncem, kitabin en keyifli, anlamli ve yazarin kendisi hakkinda degerli bilgiler verdigi kismi burasi. Anlatimi o kadar guzel ki; kendinin bulundugu yere nasil geldigini, kendisini hem motive eden etkenleri hem de yildiran durumlari ve cocuklugundan bu yana yasadigi degisimi akici bir dille anlatiyor. Fakat kitabin ikinci makalesi olan "Sanat ve Propogandanin Sinirlari" adli bolumune geldigimizde, sanki George Orwell'in kendini temize cikarmaya calistigini goruyoruz. Her zaman sanatin sanat icin yapilmasi gerektigini savunan ve suslu, agdali, betimlemeli anlatimlarin degerini one cikarmaya calisan yazar; neden politik ogeler iceren, propaganda edebiyati diye adlandirdigi, kitaplarin neredeyse siyasi brosure donusmesine sebep olan bu 'ahlaki yargi bulunduran' turden etkilenmeye baslandigini acikliyor. Yani elestirdigi edebiyat tutumunun, neden kendisinde de basladigini belirli kosul ve sebeplere bagliyor. Bunun icin de "1890-1930'da olaganustu bir refah ve guven donemi yasanmasi"'nin sanat icin sanat yapilmasina sebep oldugunu soyluyor. 1930'dan sonra bu guven hissinin yok olmasi onu politik-siyasi ogeler iceren eserler uretmeye itmis. Bir cok yazarin korku ve endiseyle kitaplarina konu ettigi 1.Dunya Savasi'nin, 1929 bunaliminin, Ispanyol Gribinin ve Ingiltere'de 'Refah ve Guven' donemi yasanmasina engel olacak onlarca olayin yasandigi bir donemde, George Orwell'in sanat icin sanat yapmasinin ve teknisyen olmasinin kendisine gore sebebi asla elestirmenlerin fikirleri, maddi endiseler ve okunma kaygisi degilmis. Kitaba ismini veren "Bir Idam", yazarin Burma'da Hindistan Imparatorluk Polisi olarak calisirken gordugu bir idami anlatiyor. Oldukca anlamli bir bolum ve George Orwell hapishaneyi, cevresini ve gorevlileri oldukca guzel bir bicimde betimliyor. Ister istemez sanki o an orada bulunmus gibi hissediyorsunuz. Son bolum olan "Aslan ile Tek Boynuzlu At", aktivist bir tavirla sosyalist devrimi savunan George Orwell'in, donemin kosullarini goze olarak bir halk hareketinin gerekliligini ve bunun nasil gerceklestirilecegine dair ayrintili bir aciklamasini iceriyor. Birbiriyle teoride celisen bir cok dusunce bulunmasina ragmen, yazarin da tekrar tekrar uzerinde durdugu 'dunyanin fasizm ve diktatorlukten kurtulmasi' hedefinin ancak belirli bir ekonomik ve siyasi planlamayla gerceklesecegini belirtiyor. Bu fikrin temelde butun halklarin lehine oldugu dusunulse de, Ingiltere'nin o donemde himayesinde bulunan basta Hindistan olmak uzere bir cok somurge toprak, bu subjektif planlamanin amaciyla bariz bir sekilde celisiyor. Aslinda sadece Ingiltere halki icin yararli olacak toplumsal bir degisimin, baska uluslardan destek ve anlayis menfaatiyle butun dunyaya sevimli bir tanitimi denebilecek bir aciklama. Yazarin kendisi de bu fikrin pratikte gerceklesmesinin ve tamamen yararli olmasinin mumkun olmadigini dusunuyor. Kurgu-distopya turundeki eserleriyle bildigimiz George Orwell'i bu tarz bir utopya planlamasinda gormek essiz bir deneyim. Kesinlikle okunmali ve yazarin dusunce yapisi anlasilmali.

Bir İdamGeorge Orwell · Can Yayınları · 20211,269 okunma

·

47 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Aleksey Ivanovic