Bir Tutunamayan Olarak OblomovYaklaşık bir yıldır Oblomov'u eşimle beraber birbirimize sesli okuduk. Kâh o okudu ben dinledim, kâh ben okudum o dinledi. Kitabın son iki yüz sayfasını ise ben okudum o ve karnındaki bebeğimiz dinlediler. Bu kısa bilgi kitapla olan hikâyemiz.
Bu bir yıllık süreç de kitabın büyüsü hiç bozulmadı. Her zaman bizi sardı. Yer yer güldük, yer yer hüzünlendik, yer yer de duygulandık. Çünkü Oblomov anlaşılamıyordu. Ya da şöyle mi söylesem, Oblomov'un o kadar ince bir ruhu vardı ki, bu ince ruhluluk, ince kalplilik bazen ona dünyayı dar edebiliyordu. Biz eşimle bunu fazlasıyla anlıyorduk, bunun zorluğunu da biliyorduk, belki de bundan dolayı biz Oblomovluğu tembellik olarak nitelendirmiyorduk.
Oblomovluk bilindiği ya da söylendiği üzere tembelliktir. Ama ben bu kavramın sadece bu şekilde bilinmesini doğru bulmuyorum. Daha doğrusu İlya İlyiç'in sadece tembel bir roman kahramanı olarak bilinmesi içime hiçbir şekilde sinmiyor. Bu yüzden bu incelemenin başlığını Bir Tutunamayan Olarak Oblomov koydum.
Oğuz Atay Tutunamayanlar adlı romanında ilk tutunamayanın İsa olduğunu söyler. Bilenler bilir. Ben bu tutunamayanları bir sıraya koyduğumda İlya İlyiç Oblomov'u başlarda bir yere koyuyorum. Çünkü Gonçarov romanında benzersiz bir tutunamayanı anlatıyor biz okurlara. Oğuz Atay'ın çok iyi bir roman okuyucusu olduğunu bildiğimden eminim bu kitap onu çok fazla etkilemiştir.
Oblomov kimi insanlara göre ya da kitaptaki kahramanlara göre yaşamayı bilmeyen, yaşamdan zevk almasını öğrenmemiş, tembel, uyuşuk adamın tekidir. Nitekim yazar Gonçarov da Oblomov'un çocukluğunu da kitapta uzun uzun anlatarak, onun neden böyle olduğunu, çocukluğunu işaret eder. Bunun psikolojik karşılığı kuramsal olarak doğrudur. Ama yazar sadece bununla yetinmez . Çünkü yaşam göreceli bir kavramdır. Nitekim Nietzsche'nin üstün insan kavramına baktığımızda bu kavramda Oblomov çok rahat kendisine yer buluyor.
Oblomov yaşamıyla her ne kadar eleştirilse de bana göre çok haklıdır. Zaten yazar çok başarılı bir şekilde bunu işlemiştir. Oblomov insanların içine karışmayarak eleştirilere maruz kalıyor ama karınşınca ne olacak? Oblomov insanlardan gelen tehlikelerin farkındadır. Oblomov insanlara güvenildiğinde başına nelerin geldiğini de bilecek kadar zekidir. Aslında onda tembellik olarak nitelendirilen huylarının sebeplerinden biri de budur. Fakat yaşama aşk karışınca her şey değişebiliyor. O güne kadar size anlamsız gelen şeyler anlam kazanabilir ya da anlamsız ve önemsiz gelen şeyler size daha hoş görünebiliyor. En yakın arkadaşı ve dostu Ştols onu Olga'yla tanıştırınca Oblomov içinde bazı şeyler önemsizleşmeye başladığı gibi o güne kadar gördüğü önemsiz şeyler ise önem kazanmaya başlıyor.
Yazarın aşkı, aşkı yaşayan insanların hallerini, diyaloglarını... yazarın duygu dolu anlatımını eşimle beraber hayran kaldık. Gerçekten çok başarılı, yer yer kahramanların duygularını iliklerinize kadar hissedebiliyorsunuz. Bunu hissettiğiniz anda zaten kitapla aranızda kopmayacak bir bağ olşuyor. Ama aşk adı üzerinde, mutluluk verdiği kadar hüzünde veriyor insana. Oblomov da Olga'da aşkın hallerini yaşıyor. Bu aşk onu olgunlaştırıyor. Ona hayatın başka yönlerini gösteriyor.
Oblomov asla aptal ve uyuşuk bir kahraman değildir. Aksine o insanlardan ne tür tehlikelerin geleceğini bilecek kadar zekidir. Hisleri kuvvetlidir. Kitapta birçok olayda onun ne kadar haklı olduğunu görebiliyoruz. Fakat insan bazen huylarından dolayı yanlış kararlar alabiliyor, ya da insan bazen sevdiği kadın için her şeyi göze alabiliyor. Tam da bu yüzden Oblomov içimizden biridir. Benim, sensin, odur, biziz, sizsiniz ve onlarlar. Yazarın bir karakteri bu kadar canlı bir biçimde var ettirip okura hissettirmesi karşısında yerlere kadar eğiliyorum. Yazmakla az çok uğraşanlar bu durumun ne kadar güç olduğunu çok iyi bilirler.
Kitapta bir de dostluk kavramı var. Evet aldatan güvensiz insanlarla doludur dünya ama Gonçarov bize sadece onlar yok, bakınız Ştols gibi yüce gönüllü dostlar da var, diyor. Ya da bir uşak da olsa Zahar gibi efendisine bağlı insanlarda. Gerçekten de Ştols'un yaptıkları, onun dostu Oblomov'a her zaman destek olması taktire şayan. Sanırım hepimizin böyle dostlara ihtiyacı var.
Fazla uzatmadan, evet Oblomov da tutunamıyor hayata. O da hayatın ve insanların hallerini sorgulayarak yaşamını yitiriyor. İnsanın layığıyla yaşayacağı bir mutlu an karşısında bazen tüm yaşmın bir önemi yoktur, diye biliyor bize. Buna katılıyorum. Yani Oblomovu okumadan lütfen ölmeyin.
