Simeranya Kaşifi: Samim
★ Peyami Safa'nın 1950 yılında Yeni İstanbul gazetesinde tefrika edilen ve üç ana bölümden oluşan Yalnızız; isminden anlaşılacağı üzere bir arada yaşamasına rağmen kendi içinde 'yalnız' kalan, baskı altında ve dar bir alana hapsolmuş roman kahramanlarının hikayesini anlatır.
★ Meral, gizlice görüştüğü Samim'in, ağabeyi Ferhat’ın ve sonunun annesi gibi olmaması için sürekli uyaran babasının baskıladığı çemberde hapsolmuş bir hayatı yaşar. Abisi Ferhat, nişanlısı Selmin’den ayrılmasının ve onunla dört aydır görüşmüyor olmanın açmazı içinde hapsolmuş bir hayatı yaşar. Karakterinde bağımsızlık inadı olan Selmin, Ferhat’tan ayrılmış olmasının yanında annesi Mefharet’in bitmek bilmeyen şüpheleri ve baskısı altındadır. En ince ruh meteorolojisi, neşe anları pek kısa süren Mefharet, kızı Selmin’in gayrimeşru ilişki sonucu hamile kaldığı şüphesiyle ve oğlu Aydın’ın hastalığı sebebiyle kendi kendine hayatı zindan eder. Her şeyden haz alan Besim rahat yaşama alanınında ablası Mefharet’in evhamlarından, kuruntularından, aşırıya kaçan şüphelerinden ablasının davranışlarını sürekli idare etmeye çalıştığı bir hayatı yaşamak zorunda kalır.
★ Kendi dünyalarına çekilmiş olan bu kişilerin yaşadıkları ruh çatışmaları beraberinde yalanı, şüpheyi, korkuyu, güvensizlliği ve aldatmayı getirir. Bu nedenle roman kahramanları içinde bulundukları durumdan daha iyi olan bir dünyaya kaçmayı düşünerek kurtuluşu ararlar. Meral ve Selmin daha iyi yaşam koşullarına sahip olacakları Paris'e gitmeyi arzularken; mutluluğu sadece maddede arayan insanların dünyasından memnun olmayan Samim ise kendine bir düşler ülkesi/ütopya inşa eder. Ve bu dünyaya 'Simeranya' adını verir.
« Bir yerde yolunda gitmeyen bir şeyler varsa orada ütopik arayışlar ortaya çıkar. »
★ Peyami Safa da 'Yalnızız' romanında roman kahramanı Samim üzerinden "Simeranya" adını verdiği dünyayı inşa ederek iç dünyasının kapılarını açmış, ideal yaşama alanını oluşturmuş, dünya meselelerine çözüm üretmeye çalışmış ve Samim'e kendinden yüz elli yıl sonraki bu dünyayı tasavvur ettirirken yaşadığı toplumun tenkidini de başarıyla yapmıştır.
Bu nedenle Yalnızız romanında çok etkilendiğim 'Simeranya' üzerinde durmaya karar verdim. Peyami Safa'nın fikirlerinden ve muhayyelesinden doğan bu düş ülkesini şimdi birlikte ziyaret edelim. :)
★ Samim'in ütopik dünyasının okuyucuya yansıması, ablası Mefharet ve kardeşi Besim'in hatıra defterini gizlice okuması ile başlar:
« Simeranya'yı -ilk kez rüyasında- bir sonbahar akşamında, bir yelkenli ve bir kılavuz eşliğinde ziyaret eder. Simeranya'ya girerken 'iç okuması- fizyonomi ve tavır yoklaması' yapılır. Karşı kulede yanacak olan kırmızı ışık ülkeye kabul edilmediğini, yeşil ise kabul edildiğini gösterir. Kabul edilmesi, eski dünya hislerinden kurtulması ile mümkün olacaktır.» (s.29)
★ Samim’in canı sıkıldığında veya insanlardan kaçmak istediğinde Simeranya'yasına sığınır. Onun için burası kaçıp sığındığı bir liman, yalnızlığını unuttuğu bir sığınak, her şeyin çözümün olduğu bir ülkedir. Böylece Samim'in parça parça ütopik dünyasından söz etmesi ile okuyucunun gözünde 'eğitim, bilim, ekonomi, çalışma hayatı, mülkiyet, sağlık, aşk, giyim ve moda' gibi konuları içeren ütopik dünya canlanmaya başlar.
• Simeranya'da Eğitim:
Simeranya pedagojisi, insanın bütün hayatında öğrendiği şeyleri ancak kendi istediği zaman ve kendi araştırmaları neticesinde öğrendiğini bilir. Eski dünyada, okullarda çocuklara ve gençlere öğretilen şeylerin, belli yetenek ve ihtiyaçları karşılamadıkça, hayatta hiçbir işe yaramadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle mektep yoktur. Sınıf, kürsü, ders programı, nutuk söyler gibi ders veren öğretmen ve profesör yoktur. Her seviyeye göre okuma salonları, laboratuvarlar, atölyeler, müzik, tiyatro, sinema ve spor evleri vardır. Her yaşta insanlar bunlara devam edebilir. Merak ettikleri her konuyu kendileri araştırabilirler. Çocuklar ve gençler için, kılavuz öğretmenler vardır. (s.38)
• Simeranya'da Meslek/ Çalışma Hayatı:
Simeranya'da insan bir makina adam ve bir otomat değildir, yeteneklerini serbestçe gelişmesine her yaşta ve her meslekte imkan verilen manevi bir şahsiyettir. Mesleğini değiştirme hakkı vardır. Bunun için yetenekleri belirleyen mükemmel testler vardır. İş hayatındaki davranışlarına bakılır. Öğleye kadar isterlerse geceleri nazari araştırmalar ve incelemeler yaparlar. Ve zorlama yoktur. (s.40)
İşsizlik yoktur. Sermaye sahibi tarafından istismar edilmek yoktur. Herkesin kendi liyakatine göre bir mülkiyet vardır. Fakir, bugün dünyamızda olduğu kadar fakir değildir; zengin de prensler sınıfının şımarık çocuğu değildir. Kazanç farkı ayarlanmış ve azalmıştır.
Çalışmamak yasaktır. Her gelir üretimde sermaye hizmetini göstermeye davet edilir. Bankalardaki servetin yüzde sekseni asıl ve yedek sermayelerdir. Şahsi servetler belli bir sınırı aşmaz. (s. 78)
• Simeranya'da Sağlık:
Her hastalık önce ruhta başlayıp sonradan vücuda sirayet etmiş bir isyandır. Yani hastalık, çok defa kaderin aksiliklerine karşı ruhun ve onun peşinden vücudun isyanıdır. Bu nedenle Simeranya'da her türlü hastalığın sebebini önce hastanın hayatında ve ruhunda ararlar. Çok defa bu hastalığın arkasında hiçbir çaresi olmayan çaresizlikler ve hayat aksilikleri bulunur: Ümitsiz bir aşk, çok sevilen birinin ölümü, namus lekesi, vicdan azabı gibi çaresizlikler... İşte o zaman, hastayı kaderinin aksiliklerine uyum sağlayacak bir ruh tedavisi başlatılır ve mucizesini verir.
Simeranya'da derin bir sükûn ve tevekkül havası vardır. Herkes hastalanmadan önce hayatın çaresizlikleri önünde sinirlenmemeyi, isyan etmemeyi öğrenir. Herkes ruh sağlığının yollarını bilir ve hastalandıktan sonra, kendi kendisine, isyandan tevekküle giden yolu açacak telkinlerde bulunur.(s. 66 - 67)
• Simeranya'da yalan söylemek lüzumsuzdur. Anlaşılmıştır ki bu, tabiatın ve hayatın içindeki zıtlıkları barıştırmayan insanların bir görünüş ahengi yaratmak için kutuplardan birini örtmek ihtiyacıdır. Bu zıtlıklar ortadan kalkar ve uzaklaştırılırsa yalana lüzum kalmaz. (s.64)
• Simeranya'da Moda:
Giyimde cildi koruyan ancak güneş utraviyole ışınlarından mahrum etmeyen, vücuda yapışık, ince ve şeffaf bir kumaş kullanılır. Bu da insanı süs ve çizgi yalanından kurtarır. (s.118) Moda bir sınıfın estetiği halinden çıkıp bütün bir cemiyetin malı haline gelir ve derece derece herkesin yaratıcılık hissesini taşır. (s.119)
• Simeranya’da bir de 'Aşk Enstitüsü' vardır. Samim, Meral’e duyduğu sevginin niteliği üzerinde düşünürken kendini yine hayalen Simeranya’da bulur. Kılavuzu onu yepyeni caddelerden geçirerek, bir bahçe içinde bambaşka mimari ile yapılmış 'aşk enstitüsü'ne götürür. Kılavuzu, Samim'e yüksek sesle düşünmesi gerektiğini söylerek onu yalnız bırakır. Ertesi gün yaşlı, ciddi ve sevimli bir meselenin incelendiğini ve tipik bulunduğunu söyler. Hadiseyi eski dünya psikologlarının yaptığı gibi sadece psikoloji ilminin ışığında aydınlatmak mümkün değildir. 'Samim, eğer problemi bu bakış açısıyla ele almazsa sevgilisinin “küçücük bir his yalanıyla bütün varlığın zıtlık prensibi arasındaki münasebeti” kavraması mümkün olmayacaktır. Kısacası; Simeranya’da aşk, herhangi bir hastalık gibi insan problemlerinin bütünlüğü içinde incelenir ve tedavi yolunun arandığı izlenimi verilir.' (s.56)
★ Böylece romanın olay örgüsü içinde serpiştirerek verilen bu düşüncelerle ideal yaşama alanı Simeranya belirmiş olur. Kitabın son kısmına geldiğimizde Samim yalnızlık dramımızdan nasıl kurtulacağımızı da şu cümlelerle verir:
" Bizim ebedi kalmaya namzet tarafımız herkese, her şeye, her zamana, her mekana şâmil (kapsayan) ve Allah'a bağlı olan bu 'şuurüstü' ruh bölgemizdir. Onu geliştirdiğimiz nispette yalnızlık dramımızdan kurtuluruz. Herkesle, her şeyle, her zaman ve her mekânla, nihayet Allah'la bereber - bir seviyede değil, birlikte- oluruz." (s. 374)
#133715838
• Samim'in 150 yıl sonra gerçekleşeğini düşlediği Simeranya'nın gerçekleşmesini umut ederken her şeyin daha kötüye gittiği dünyada birgün Simeranya'da buluşmak dileğiyle...
" Arşı geç, ferşi atla, sidreyi aş,
Gör ne var maverada ibrethiz."
( Zaman ayırdığın için ve katkılarından dolayı çok teşekkür ediyorum. 
Sıfır Virgül Beş ;)
··
2 plus 1
·27.3k views
Detaylı bir Simeranya analizi okumak kitabı yeniden okumuş, Samim’i yeniden tanımış gibi hissettirdi. Çok beğendiğim kitaplardan biri. İnceleme yazdığınızı görünce kaydetmiştim. Okumak şimdiye kısmetmiş. Emeğinize sağlık :)
Kitabı ilk kez üniversite dönemimde, ikinci kez 2019 yılında okudum. İkinci kez okuduğumda Simeranya'ya hayran kaldım, birçok not almıştım zaten :) Sizin incelemenizi okudum, tespitlerinizi çok yerinde buldum. Neden bir kez daha okuyup Simeranya'dan biraz bahsetmeyeyim dedim. Çünkü birçok kişi hayran kalmış ama konu olarak ele almamış pek. Bana büyük bir ilham kaynağı oldunuz yani :)) Gönülden teşekkür ediyorum 🙏🏼 🙋🏼♀️📚
★Premonisyon: Meydana gelecek olayları akla dayalı bir nedeni olmayan bir huzursuzluk, bir gerginlik, bir kaygı gibi duygu hâlleriyle belli belirsiz bir biçimde hissetme fenomenine Metapsişik’te verilen addır.
" Benim burnum büyük felâketlerin kokusunu alır." (s.28 - Samim)
★ Hedonizm: Felsefede, hazcılık veya hedonizm, hazzın mutlak anlamda iyi olduğunu, insan eylemlerinin nihai anlamda haz sağlayacak bir biçimde planlanması gerektiğini, sürekli haz verene yönelmenin en uygun davranış biçimi olduğunu savunan felsefi görüş.
" Orta katın arkadaki zerzevat bahçesine bakan geniş balkonunda, şezlonglardan birine uzanmış gökyüzünü seyrederken dikkatli yutkunuşlarla biraz evvel yediği revaninin lezzet hatıralarını yıldızların kırıntılarına karıştırarak iki duyusu arasında nefis bir terkip yapmaya çalışan Besim yanı başında ayakta duran ablasının ilk kahkahasını duyunca bağırdı.
- Ha şöyle! Yaşa! Oh... Gördün mü? İşte, sağlığın, her şeyin sırrı bu kahkahada. " (s.69 - Besim )
★ Obsesyon: İrade (istem) dışı gelen, kişiyi rahatsız eden, istemli bir çabayla zihinden uzaklaştırılamayan, benliğe yabancı düşünceler, dürtüler ya da hayallerdir.
" Yatağa baktı. Yorgan açıkmış ve altında kimse yokmuş gibi ona fazla bir beyazlık göründü. Yatağında değil mi bu kız. Hemen ışığı yaktı. (...) Etrafa göz gezdirdi. Tuvalet masasının önündeki pufun üstünde kimonosu, yatağın ayakucunda pijamasının yalnız pantalonu... Ne kadar çok sigara içimiş. Uyumadı mı sabaha kadar? Nereye gitti şimdi? Gecelikle çıkmış. Ağabeyimin odasında olmasın? Ay, vallahi çıldırırım. Hem nedir bu lavanta kokusu? Az buz değil. Adamakıllı sürmüş. Vallahi birinin odasına gitti bu kız. Aklımı bozacağım. " (s.83)
★ Telepati :bir kimsenin kafasından geçenleri ya da çok uzakta geçen bir olayı, arada hiçbir araç, duygusal hiçbir bağlantı olmaksızın algılama yeteneği.
" Ben bu ruju alırken, içimde bulanık bir hisse karışan Paris hayalleri vardı. Belki müphem olarak Feriha'yı düşünüyordum. Şimdi hatırlıyorum. Dükkancı bana bir Sandee teklif ettiği zaman Fransız ruju istedim, onu verdi. (...) Saat altıya geliyordu. Belki Meral, aynı anda, yahut biraz evvel Feriha'nın elinde aynı ruju görmüş ve beğenmişti. Onun bu arzusu bana intikal etmiş olabilir. Çünkü daha evvel, on beş yirmi dakika evvel, Meral' e hediye almak hatırımdan geçmiyordu. Birdenbire doğdu içime bu arzu. " ( s. 212, Samim)
- Yangının çıktığı gece Samim'in ve diğer aile fertlerinin yangının kokusunu alması. (s.339)
★ Prememoition: (önsezi) henüz hiçbir belirtisi yokken bir şeyin olacağını sezme.
- Kalfa Renginaz'ın Meral'in başına gelecekleri bir saat önceden görüp söylemesi. (s. 322 - 341)
Öncelikle bu güzel, bu sağlam inceleme için tebrik ediyorum. Karakter tahlilleriyle, Simeranya tanıtımıyla ve metinden alıntılarla çok dolu bir inceleme yazmışsın 👏👏👏 Ben bu kitabı çok sevmiştim ama böyle iyi bir inceleme yazamadığım için üzülüyordum, çok az da olsa destek verebildiğim ve ufacık bir payım olduğu için mutluyum :) Kalemine sağlık 😌🍀
Bekleyen kitabım ☺️
Ben üçüncü kez okumama rağmen Peyami Safa'nın kaleminden çok keyif aldım. Simeranya hayranlığım belli oluyordur. :))Umarım siz de okuma imkanı bulur ve beğenirsiniz. :))
Simeranya #paradise.. Perfect review very well written.
My best friend always grateful for your support 🙏🏼 💕
İncelemeyi okurken bir edebiyatçının kaleminden çıktığını anladım ve okuma yolculuğuma Peyami Safa'nın bu kitabı ile devam etmeye karar verdim. :) Emeğinize yüreğinize sağlık 👍🏼 Keyifli okumalar dilerim. 🙋🏽♂️📚
Çok teşekkür ediyorum. 🙏🏼 Ben de size keyifli okumalar dilerim. Umarım benim kadar siz de beğenirsiniz, Yalnızız'ı :) 🙋🏼♀️📚
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.