Nikolay Vasilyeviç Gogol’un aklını 8 yıl meşgul eden, Müfettiş adlı oyun, 1836 yılında yayınlandı ve sahnelendi. Gogol, “çarlık yönetiminin çürümüş, kokuşmuş ve çirkefe bulaşmış ilişkilerinin ve taşra bürokrasisinin korku ile bezenmiş aymazlıklarının mizah ve ironin bütün dilsel olanaklarını kullanarak yetkince kotardığı oyununda; bürokratik ilişkilerin tepeden tırnağa yozlaşmışlığı ve iktidarın olanaklarını kendi yaşamları için savunurken, halka iktidarın çirkin yüzünü göstererek aşağılayan despotik dayatmalarla hak arama mücadelesinin önünü tıkayan uygulamarıyla halkın nefretini kazanan çarlık yönetimine bütünlüklü bir eleştiri yöneltir. Çar I. Nikola rejimi altında süren katı sansürle birlikte, bu komedinin sergilenmesi için izin alabilmek için güçlü bir nüfuz gerekiyordu. Buna Gogol, Çar’ın bizzat araya girmesini sağlamayı başaran bir arkadaşının, Zhukovsky’nin vasıtasıyla ulaştı. Nikola’nın kendisi Nisan 1836’da oyunun ilk sergilenişine gelmişti, oyuna güldü ve onu alkışladı. “Oyunda herkesten bahsediliyordu, en çok da benden.” dediği söylenir. Oyun çok tutulduysa da Petersburg’un bürokrat kesiminin ters tepkisine yol açtı. Gogol bu en verimli döneminde baskılara uğrayarak zor günler geçirdi. Ve yurt dışına çıktı. 1836- 1848 arasında kısa sürelerde Rusya’ya dönerek çeşitli Avrupa ülkelerinde yaşadı. Oyunun üzerinde yarattığı baskının olumlu sonuçlarından belki de en önemlisi, Puşkin’e verdiği sözde durarak Ölü Canlar?ı (Mertiviya Dusi) 1842’de tamamlaması oldu. Oyunu kısaca özetlemek gerekirse, yönettiği kente bir müfettiş geleceği duyumunu alan belediye başkanı, kentin bütün bürokratlarını toplayarak, denetime gelen müfettişin en iyi biçimde ağırlanması talimatını verir. Konuğun kentten memnuniyetle ayrılması için bütün olanakların seferber edilmesini, gerekirse rüşvet teklif edilmesini ister. Herkes üzerine düşen görevi titizlikle yerine getireceğini belirterek; işlerinin başına dönerler. Oysa kente gelen şahıs müfettiş değil, zengin bir toprak ağasının oğludur. Yol harçlığını hesapsızca harcadığından çarçur ederek parasız kalmış ve bir handa borçlanarak konaklamaktadır. Uyanık ve kurnaz yolcu, belediye başkanının kendisini ziyaret etmesiyle önce tedirgin olur, sonra başkanın korkak ve yaranmacı tavrından faydalanarak, kendisine atfedilen statüyü kabul eder. Konuk, belediye başkanının ikramlarını reddetmez, diğer yöneticilerin kendisine yönelik “ikiyüzlü” ağırlama seremonilerinden konumunu iyice pekiştiren sahte müfettiş, halktan kendisine gelen şikayetleri de dinleyerek, çözüm olabileceği umudunu yaratarak onlardan da rüşvet almaktan geri durmaz. Ayrıca başkanın karısı ve kızını da birbirlerinden habersiz ayartır, kız ile uygunsuz durumda yakalandığında onunla evleneceği sözünü verir. Konuğun uşağı, gerçeğin açığa çıkartılmadan kenti terk etmelerinin uygun olacağını söyler sahte müfettişe ve hemen hazırlıklara başlanır. Kenti terk etmeden önce Petersburg’daki gazeteci arkadaşına olup biteni aktaran müfettiş mektubu posta müdürüne verir. Kendisinin yukarıya şikayet edildiğinden şüphelenen posta müdürü biraz da meraktan mektubu açar ve gerçek ortaya çıkar ancak sahte müfettiş kenti çoktan terk etmiştir.

MüfettişNikolay Gogol · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 20214,923 okunma

·

284 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Mahmut Keçeci