NEDİM
Ana hatlarıyla Nedim’in hayatına bakarsak döneminin ahvaline nazaran iyi olduğunu söyleyebiliriz. Ancak ne kadar iyi bir hayat sürmüş olsa da sonu iç açıcı olmadığı görülebilir. Bunlara rağmen Nedim zannımca 18. Asrın en büyük şairleri arasında birinci veya ikincidir desem abartmış olmam. Gelin birlikte Nedim’in kısaca hayatına bakalım.
Nedim 17. asrın sonlarına doğru dünyaya gözlerini açmıştır (1681). Nedim iyi bir eğitim almıştır. Dönemin klasik ilimleriyle birlikte Arapça ve Farsçayı hatırı sayılır kadar öğrenmiştir. Nedim’in hayatında dönüm noktası 3. Ahmet devrinin başlangıcıdır. Bu devirde şiirleriyle tanınmış ve saraya yakın durmuştur. Bilhassa Nevşehirli Damat İbrahim Paşa hamiliğinde türlü görevlerde bulunmuştur. Nedim’in hayatı 1730’a kadar başarılı ve rahat bir şekilde sürerken,1730’da patlak veren patrona Halil isyanıyla son bulmuştur. Nedim’in isyan zamanında öldüğü bilinse de ne şekilde öldüğü şaibelidir. Ölümü hakkında birkaç rivayet vardır. Biri, son zamanlarda çok içki içtiği için öldüğü, diğeri ise isyan günlerinde korktuğu ve evinin damına çıkıp oradan düştüğü şeklindedir. Nedim’in kısaca hayat serüveni böyledir. Şimdi birazda edebi yönüne bakalım.
Nedim, 18. asrın büyük şairlerindendir. Peki onu büyük yapan özellik veya özellikler nelerdir? Önde gelen özellik, şiirde kullandığı dil ve dili mükemmel bir söyleyişle harmanlamasıdır. Nedim, Türkçeyi başarılı bir şekilde kullanmış hatta Türkçe kelimelere ek getirerek müthiş kafiyeler meydana getirmiştir. Nedim adeta şiirlerinde kelimelere can vermiştir. Nedim, güzel bulduğu benzetme ve birtakım söyleyişleri mükemmel sayılacak bir düzeyde şiirine katmıştır. Bu denli dili iyi kullanması Nedim’e has olduğu kabul edilerek ‘ Nedimane’ denilen bir söyleyiş ortaya çıkmıştır. Ayrıca Nedim 18. asrın mahallileşme akımının en önde gelen temsilcisidir. Dolayısıyla yerel söyleyişler, atasözü ve deyimler gibi mahalli unsurları şiirlerinde görmek mümkündür. Başka önemli bir husus ise Nedim şiirlerinde lâle devri İstanbul’undan bize sahneler sunmuştur. Bu bağlamda dönemin sosyal, siyasal ve ekonomik hayatı hakkında bilgi almamıza vesile olmuştur. Kısaca toparlamak gerekirse, Nedim 18. asırda divan edebiyatının zirvesidir diyebiliriz. Nedim şiirleriyle, söyleyiş tarzıyla kendisini büyük şairlerin meclisine sokmayı başarmıştır.
Nedim’in bazı eserleri şöyledir: Divan, Sahâfü’l – ahbâr, Aynî Tarihi.
Nedim’in Bir Beyitinin Şerhi
Beyit:
Zâhid ölür gider gam-ı havz-ı behiştten
Biz bir kadeh şerâb ile def’-i gam eyleriz
Bilinmeyen kelimelerin anlamı: Zâhid: Aşırı dindar, zühd ile uğraşan // Gam: Keder, üzüntü // Hafz: Havuz // Behişt: Cennet // Şerâb: Şarap, içki // Def: Uzaklaşturma, savma, kovma.
Günümüz Türkiye Türkçesi: Zâhid cennet havuzuna girmediği için üzüntüsünden ölür. Biz bir kadeh şarap ile gamı, kederi kendimizden uzaklaştırırız.
Şerh: Beyitte geçen zâhid, dikkat çeken bir kavramıdır. Zâhid, dünyadan elini ayağını çekmiş sadece ahireti, cenneti için çalışan kişilere denir. Bu beyitte de bu vasıfları taşıyan zâhid, cennet için dünyadan elini çekmiş ancak yine de cennete gidemediği için ölmüştür. Dolayısıyla zâhid olmak cennete gitmeye yetmeyebilir şeklinde bir durum karşımıza çıkmaktadır. Bu durum karşısında Nedim der ki zâhid gibi bir ömrü dar kalıplara sıkıştırarak yaşamaktansa, şu kısa hayatta keyfimize bakar sıkıntıyı unuturuz. Dolayısıyla burada şair rind gibi görünmektedir. Rind, zâhid gibi dar kalıplar içinde yaşamayan, hayatın tadını çıkaran kişilere denir. Divan edebiyatında şairler genellikle zâhid karşısında rinddir. Yani bu durumda Nedimle birlikte divan şairleri, dar kalıplara girmeyi, dünya hayatından uzak kalmayı istemezler ve bundan ötürü de zâhid olan kişileri de sevmezler. Dolayısıyla bu beyitte zâhid kişilere bir eleştiri yapılmıştır diyebiliriz.
KAYNAKÇA
• GÖLPINARLI, Abdülbâki, Nedim Divanı, İnkilâp Kitapevi, İstanbul:1951.
• Nedim, İSLAMANSİKLOPEDİSİ, http:// islamansiklopedisi.org.tr (ET:16.01.2021).
• Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ED: Prof. Dr Ceyhun Vedat UYGUR ), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, http:// pau.edu.tr (ET. 16.01.2021).
·
170 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.