Akış
Ara
Keşfet
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
1000Kitap Android UygulamasıÜCRETSİZ – Google Play'den indirin
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.37.38
Gönderi
İnceleme +Notlar (1850 li yıllar kürt sosyolojisi)
•••Yazar Mela Mehmûde Bazidi,1797 yılında doğdu.
••• Dönemin sancak merkezi olan Bazid’de (Doğubeyazıt) doğmuştur.
•••bu kitap 1857 yılında yazılmıştır.
•• Bazidi’nin Kürtçe Tarih kitabı, (Tewarixi Cedidi Kurdistan) ile kürtçe yazan ilk tarihçidir (s:22)
•••Tewarixi Qedimi Kurdistan adıyla “Şerefname’nin kürtçe çevirisini yapmıştır.
•••İlk kürt çevirmendir (s:22)
•••Bazidî ilk kürt sosyolog olarak bilinir.(s:21)
•••yapı bakımından bir Sosyoloji kitabı olan “Adat-ı Rusûmatname’e Tewafiyye Ekradiye”adlı eseri Gelenek ,inanç,ahlak,yemek,içmek gibi sosyal hayat hem de tarih, dil, kültür gibi Kürt tarihi,edebiyatı ve sosyolojisine ışık tutan nadide bir kaynaktır.
**•• Bu kitap kürtçe ilk kitaptır.
Hem içerik hem de dil olarak Kürtçe/Kurmanci yazılan ilk eserdir.
••Bazidi küçük yaşta medrese eğitimi alıp kuranı kerimi öğrendi ve birçok dini eğitimi alıp müderris olacak seviyeye geldi.Sonra Tebriz’e gidip Türkçe(osmanlıca) Arapça ve Farsça öğrenir
••Hacca gitmiştir ve Hecî(hacı) unvanı da vardır.Hac yolculuğuna giderken bir gelenek olan Şam ve kudüs e de gidip bilgi ve birikimini de artırmıştır.
••Behlül paşa’nın savaşta yenilmesi ve Bazid’de idarenin kürtlerin elinden çıkmasıyla Bazidi şehri şehri terk eder.
Çünkü osmanlı ve Ruslar arasındaki Kırım Harbinde (1853-1856) kardeşi ölür ve maddi sıkıntılara girerler.Bu yüzden Erzuruma gider ve hem çevirmenlik hem de Hocalık yapar.
••Sultan Andulmecid döneminde Botan ve Hakkari isyanları sırasında Bazidi çevresinden etkin biri olduğu için isyanda parmağı olduğu düşünülmüş ve Tutuklanmıştır ,Van’da 15 gün sonra serbest kalmıştır.(Çünkü Bedirhan bey tarafından hakkında asılsız ve olumsuz iddia ortaya konmuştur,bu yüzden padişah onu Van’a göndermiştir)(s:16)
•• Bazidi, Osmanlıya karşı değildi.Bunun kanıtı olarak:Kendi eserinde Sultan Abdulmecid’in idaresinden memnun olduğu ve adaletli yönetimin uzun ömürlü olması için dua etmiştir.(s:16)
“Fakat sultan Abdulmecid Han’ın hilafeti döneminde adaleti daim olsun,”Asakir’i Nizamiye*^ kuruldu ve Bundan sonra Göçebe kürtler Yerleşik haldeki kürtlere haksızlık ve zulüm yapamadı ve zulüm kalmadı.(Göçebe kürtlerin yerleşik hayattaki kürtlere yaptığı haksızlıktan bahsetmektedir.)
*^Not: Asakir-i Nizamiyye::
2. Mahmud döneminde 1826 yılında Yeniçeri Ocağı kaldırıldıktan sonra Asakir-i Mansure-i Muhammediye adlı yeni bir ordu kurulmuştur.1834 yılında bu orduya bağlı olan taşrada faaliyet yürütmesi için Asakir-i Mansure adıyla yedek ordu kurulmuştur.Zamanla ikinci ismi olan Asakir-i Nizamiyye ismi kullanılmaya başlanmıştır.
Yazarımız Bazidi yanlışlıkla sultan abdulmecidin bu orduyu kurduğunu nispet etmiştir.(s:16)
2.Kısım Notları
(sayfa 30 sonrası)
Bu kitap 1857 yılında yazılmıştır ve o dönemşn kürt sosyolojisini anlatır.
••Bazidi’ye göre kirtler Çok eski arap göçmen kabilelerinden gelme olabilir.(s:31)
••Kürt adetleri gereği savaşta attan düşen ve esir olarak ele geçirilen kişi kesinlikle öldürülmez.(s:33)
Yayla yaşamı:
••Kürtler Mart’ın 3.haftası itibarıyla yaylalarda kıl çadırlarda yaşarlar.Ancak bu geçicidir.Buna “Ware koze” yani “kuzu yuvası” derler ve koyunların doğumuna kadar bu yaşam sürer.(s:34)
••Yaylada 10 ila 40 çadır arasında topluluk halinde yaşanır.Bu obalara “zome” denir.(s:34)
••Bir obaya saldırı olduğunda gözcüler davullar ile ses çıkararak erkenden haber eder ve herkes sesi duyup tedbirini alır.Buna kadınlar da dahildir.(s:34)
Düşmanlık ve Barış
••Çoğunlukla kadınlar,mollalar ve şeyhler düşmanların arasını bulur ve barıştırırlar.Çünkü toplumda değer sahibidirler.(s:39)
••Eğer 2 taraf kavga ediyorsa ve çatışma var ise bir kadın gelir,beyaz başörtüsünü çıkarıp aralarına sererse iki taraf ta olayın ciddiyetini kavrayıp kavgayı sonlandırır.
Başka bir yol da şu: Bir molla veya şeyh aralarına girerse o kavga dağılır ve sona erer.(s:39)
••Kürtlerde birbirine düşmanlık besleyen birçok taife vardır ve bunlar karşılaştıklarında birbirini öldürebilecek duruma gelebilirler.Her türlü düşmanlığı yaparlar.
Ancak iki düşman taife arasında kadınlar dokunulmazdır.Kimse kadınlara saldırmaz ve düşmanlık etmezler.Hatta kadın karşı düşman taifeye gider ve kan davasının sonlanmasını isterse bu bile kabul edilebiliyor.(s:41)
••Kürt halkı yönetici ve ağalarına karşı çok itaatkardırlar.(s:44)
••Kürt kızları da okur ve ders veren hocaları da vardır.Kadınların çok azı namaz kılar .Daima çalışır ve ev işleri ile ilgilenirler.Aynı zamanda birçok batıl inançları da vardır .(s:45)
••Kürt erkekler çoğunlukla tek eşli evlilik yaşarlar.Nadir de olsa ağaların 2 veya 3 karısı olabiliyor.Kürt kültüründe boşanmak çirkin ve ayıp olarak görülür bu yüzden boşanma çok azdır.(s:46)
••Başlık paraları çok olur.100 ila 500 koyun arası isteyen çoktur.Bu başlık parası düğüne katılan davetliler tarafından takı olarak hayvan verildiği için başlık parası bu şekilde karşılanmış olur.Hatta başlık parası veren kişi bu takı olarak gelen koyunların sayısı fazla geldiği için ,fakir ise zengin bile olabiliyor. Zengin ise düğün masrafı karşılanmış olur.(s:47)
••Kürtler,gelenekleri icabı bayram günleri büyük küçük demeden bütün evlerde,”helise” (keşkek ) denen yemekten yapılır.(s:52)
•• Lawijok û Siwaro : Kürtlerde cenaze sırasında söylenen “ilahi ve dengbej türküleri” ne denir.(s:67)
••Kürdistanda zengin fakir fark etmez mezarın hazırlanması ve ölünün yıkanıp taşınması için hiçbir ücret yoktur.Herkes bu işleri sevabına yapar. (s:68)
·
359 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.