"Şair Evlenmesi" bir töre komedyasıdır. Hicri takvimle 1275 yılında 2 perde olarak yazılmasına rağmen, 1277 yılında dergide yayınlanırken tek perdeye indirilmiştir. Görücü usulüyle evliliğin sakıncalarına değinmektedir. Konusuna kısaca değinmek gerekirse: Batılı tutum ve davranışı, kılık ve kıyafetiyle pek sevilmeyen, eğitimli olmasına rağmen saf bir yapıya sahip şair Müştak Bey, sevdiği Kumru Hanımla, kılavuz ve yenge hanımlar aracılığıyla evlenmiştir. Nikah sonrasında kendisiyle evlendirilen kişinin, Kumru Hanımın çirkin ve yaşlı ablası Sakine Hanım olduğunu görünce önce bayılır sonra itiraz eder. Mahallelinin de işe karışmasıyla başına gelenleri kabul etme mecburiyetinde kalan Müştak Beyin imdadına arkadaşı Hikmet Bey yetişir. Hikmet Beyin mahalle imamına verdiği rüşvetle olay çözülür, yapılan hile sonuçsuz kalır. Batı üslubuyla yazılmış olan "Şair Evlenmesi" buna rağmen yine de içinde geleneksel türk tiyatrosu etkisi taşımaktadır. Eski- yeni, doğu- batı arasında bir köprü olma niteliğine sahiptir. 1839'da ilan edilen Tanzimat Fermanıyla Osmanlı Devleti tamamen batıya açılmıştır. gerçekleştirilen birçok reformlarla, her alanda bir yenileşme ve gelişme çalışması başlatılıp, batılılaşma gayretine girişilmiştir. İşte bu dönemde batıya öğrenci gönderilme ve eğitimini tamamlayan öğrencilerin yurda geri dönmesiyle batılı kültürü de osmanlının içine girmeye başlamıştır. İşte Türk tiyatro edebiyatının ortaya çıkışı da bu dönemde olmuştur. Paris'te öğrenim gören, yurda dönüşünde Agah Efendi ile birlikte "Tercüman-ı Ahval" adlı ilk özel gazeteyi çıkaran Şinasi’nin gazetede yayınladığı "Şair Evlenmesi" de bu etki altında yazılmış ama oynanmamış ilk tiyatro oyunu olarak kabul edilmektedir. Buna rağmen, Abdülhak Hamit’in babası Hayrullah Efendi’nin Şinasi’den on beş yıl kadar önce "Hikaye-i İbrahim Gülşeni” adında romanla tiyatro arası bir eser meydana getirmiş olmasına rağmen bu eseri yayınlamadığı iddia edilmektedir. Görücü usulü evliliği, halk diliyle ve yine toplumdan seçilmiş karakterler ile eleştirel boyutta incelemiş olan "Şair Evlenmesi" bu açıdan bakınca batı tiyatrosunu sadece teknik açıdan örnek aldığını göstermektedir. Şinasi’nin, bu yeni tekniği Türk tiyatrosuna sokabilmek için, Türk toplumuna ve seyircisine yabancı olmayan bir konuyu alışkın olunan oyun kişileri aracılığıyla ele almıştır. "Şair Evlenmesi", geleneksel Türk tiyatrosunun aksine serim-düğüm-çözüm kısımları bulunan bir olay dizisi üzerine kurulmuştur. Bu anlamda "Şair Evlenmesi", Türk toplumuna ait töresel bir olayı batı teknikleriyle birleştirerek bir ilke imza atmıştır. Daha önce de yazılmış olan oyunların varlığından söz edilse de "Şair Evlenmesi" ilk Türk tiyatro oyunu olarak kabul edilir. Ayrıca; Ahmet Hamdi Tanpınar, XIX. Asır Türk Edebiyatı kitabında Şair Evlenmesi ile ilgili şu tanımı yapar:”Hemen hemen mevzusuz denecek kadar basit olan bu komedi yahut farce'ın [Sadece güldürme amacı güden kaba komedi] iki büyük hususiyeti vardır” Bununla birlikte, Şair Evlenmesi'nde üç temel toplumsal konu gündeme getirilebilir. 1.Kılavuzlar Tarafından Ayarlanan Evlilikler Bunlardan en bariz olanı, Ziba Dudu gibi kılavuzlar tarafından ayarlanan ve çoğu zaman bu kılavuzlara çıkar sağlama amacı taşıyan evliliklerin eleştirilmesidir. Şinasi oyununun bütün kurgusunu bu düşünce üzerine kurar: Ziba Dudu, ailenin çirkin ve kötü huylu büyük kızı Sakine Hanım'ı Müştak Bey ile evlendirerek bir üçkağıtçılık yapmaya çalışır. 2.Rüşvet ve Din Adamları Oyundaki ikinci önemli toplumsal eleştiri, Ebu'l-Laklaka karakteri üzerinden getirilir. İsmiyle bile bir toplumsal eleştiri unsuru olarak değerlendirilebilecek bu karakter, önce Ziba Dudu ile işbirliği yaparak Müştak Bey'i Sakine Hanım ile nikahlar. Hikmet Bey'den aldığı rüşvetten sonra ise, fikrini değiştirerek onun Kumru Hanım ile evlenmesi gerektiğini söyler. Toplum içindeki rolünü bu şekilde kullanan, kendisine güvenen insanların gözünün içine bakarak rüşvet alan Ebu'l-Laklaka, Şinasi'nin bu dönemde toplum içinde gördüğü sorunlarla ilgili yaptığı bir yorum olarak da görülebilir. 3.Mahalle Kültürü ve Cehalet Şinasi, bu iki somut eleştirinin yanında, mahalle kültürünün belli boyutlarını da eleştirir. Müştak Bey ayarlanan sahte evliliğe karşı çıkınca, Ziba Dudu'nun ilk yaptığı şey "mahalleyi ayağa kaldırmak," mahallelinin duruma müdahale etmesini beklemek olur. Aşağıdaki alıntıdan da görebileceğiniz gibi, bu evliliğin kabul edilmemesi durumunda, Müştak Bey'in oldukça zor bir durumda kalacağını ima eder. Kısa ama etkileyici olmasının yanı sıra gülümsemelerle bol okumalar...

Şair Evlenmesiİbrahim Şinasi · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 202216,2bin okunma

·

78 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Rengin UÇAR