Home
Search
What to Read?
Sign In
Sign Up
Shopping
Explore
Books
Authors
Readers
1000Kitap Android ApplicationFREE – Download from Google Play
1000Kitap iOS ApplicationFREE – Get it from App Store
©2024 · 1000Kitap Web Application · 2.37.13
Gönderi
Aldous Huxley’in cesur yeni dünya isimli kitabında karşılaştığım bir sözü sizlerle paylaşmak istiyorum:
"Mutluluk ve erdemin sırrıdır; yapmak zorunda olduğun şeyi sevmek. Tüm şartlandırmaların amacı budur: İnsanlara, kaçınılmaz toplumsal yazgılarını sevdirmek."
Bence bu alıntı, 1984’ün geçmiş olduğu o dünya’nın çok güzel bir özeti. Üstelik daha geniş bir perspektif etrafında düşündüğümüz zaman; geçmişin, günümüzün, hatta tüm insanlık tarihinin bir bakıma kısa bir yansıması.
Bütün insanların doğasında adapte olabilme yetisi mevcut. Bu özellik zor şartlarda hayatta kalabilmemizi, belki de akıl sağlımızı koruyabilmemizi sağlıyor. Ne kadar kötü bir vaziyetin içerisinde kalırsak kalalım, bir müddet sonra artık bunu kanıksamaya başlıyoruz, alışıyoruz. Belki biz bunun farkında değiliz ama tarih boyunca bunun farkında olan kişiler toplumların yöneticisiydiler. Bizlere, kendi çıkarlarına göre düzenledikleri sistemin içinde olmayı dayattılar. Yapmak istediklerimizi değil, yapmamızı istediklerini bizlere yaptırdılar. Sistemin dışına çıkmaya yeltenenleri ise dışladılar. Sonra zaman geçti, adapte olduk. Üstelik bize bu düzeni öyle bir ustalıkla aşıladılar ki, bir müddet sonra sevmeye dahi başladık. Açlıktan ölsek de, günde yirmi saat çalışsak da, her gün aynı gömleği giymek zorunda kalsak, bebeklerimize süt alacak paramız kalmasa da bizi çok iyi durumda olduğumuza inandırdılar. Çünkü kitleleri ancak böyle kontrol altına alabilirsiniz.
Romanda da tıpkı böyle bir gerçeklikle karşı karşıya kalıyoruz. 1984; Düşünemediğin, konuşamadığın, bir gün habersizce buharlaştırıp yok edildiğin, silindiğin, bir ülke olan Avrasya’da geçiyor. Buna rağmen insanlar bu sisteme, daha doğrusu bu sistemin önderi Büyük Birader’e resmen tapıyorlar. Bu yapıya sadece adapte olmakla kalmamış, adeta bağımlı olmuşlar. Bu uğurda çocuklar babalarını, babalar çocuklarını tanımıyor. Aile kavramı, arkadaşlık kavramı, tamamıyla yok edilmiş. Aşk ve sevgi gibi duygular yasaklanmış. İnsanlar, insanlıktan soyutlanmış, Büyük Birader için, dolayısıyla iktidar için çalışan makinelere dönüştürülmüşler. Üstelik aile yapısının bu kadar silikleştiği bir dönemde “Büyük Birader” isminin aile kavramını çağrıştırması oldukça ironik. Avrasya’da sıradan bir günde nereye bakarsanız bakın Büyük Birader’in korkunç bakışları ile birlikte altında yazan o dehşet verici yazıyı görmek mümkündü. Gerçekten de Büyük Birader’in gözü her zaman üzerindeydi.
İnsanların yapmış olduğu her hareket, konuştuğu her sözcük tele-ekran adı verilen bir cihazla denetleniyordu. Her dakika birileri tarafından gözetlendiğinizi düşünerek yaşamak zorundaydınız. Düşünce polisi her yerdeydi. Bir gün ansızın gece yarısı ortaya çıkabilirler, sizi tutuklayabilirlerdi. İnsanlar birdenbire ortadan kayboluverir, isimleri silinir, tamamıyla yok olur, hatta daha önce hiç var olmamış hale getirilirdi. Bu işleme buharlaştırma diyorlardı.
Romanda Dünya, Okyanusya Avrasya ve Doğu Asya olmak üzere üç süper devletin kontrolü altına girmiş durumdadır. Bu üç süper güç son yirmi beş yıldır sürekli birbiriyle savaş halindedir ve bu sebeple tüm dünya da bir çeşit kaos hakimdir. Müttefikler sürekli değişse de Okyanusya yönetimi yaptığı manipülasyonlar ile sanki baştan beri aynı devletler ile ittifak halindeymiş gibi davranılmaktadır. Bir hafta halk Avrasya’yı düşman görerek küfürler savururken, sonraki hafta ezelden beri Avrasya ile dost olduklarına inanabilmektedirler. Zihinler tamamıyla kontrol altındadır. Uzaktan baktığımız zaman, aralarında hiçbir ideolojik ayrılık bulunmayan bu üç devletin arasında savaşmak için somut bir sebep bulunmuyormuş gibi gözükebilir. Fakat aslında savaş bir çeşit nitelik değiştirmiştir. Bu üç süper devlet aralarında öyle bir denge kurmuştur ki hiçbirinin birbirini yenilgiye uğratması mümkün değildir. Dolayısıyla, savaşın amacı eskiden olduğu gibi ne yeni topraklar ele geçirmek, ne bağımsızlık kazanmak ne de galibiyettir. Savaşın temel amacı, genel yaşam düzeyini yükseltmeksizin makinelerin ürettiklerini tüketmektir.
Sanayi devriminin getirmiş olduğu makineleşme süreci üretimi oldukça hızlandırmış, ağır çalışma koşullarını ortadan kaldırmıştı. Böylece makinelerin doğru kullanımı refah düzeyini arttıracak, toplumsal eşitsizlik son bulacak, bunun sonucu olarak da insanlar bilinçlenecek ve cahillik ortadan kalkacaktı. Herkesin zenginleştiği ve bilinçlendiği bu toplum düzeninde; hiyerarşik düzen yok olacak, zenginliğin getirmiş olduğu rahatlıkla okuyup düşünmeye fırsat bulan bireyler iktidarın oluşturduğu ayrıcalıklı düzeni ortadan kaldıracaktı. Yani hem üretimin devam etmesi, hem de halkın bu ürünleri kullanmasını engelleyerek yoksulluğun devamının sağlanması şarttı. Bunun sağlanmasının tek yolu ise sonsuz bir savaş haliydi.
Savaşın bir diğer önemli amacı da sağlanmak istenen bu rahatsız ve totaliter ortamı halka psikolojik açıdan kabul ettirerek muhalefetin önlenmesini sağlamaktır. Ayrıca savaşın vermiş olduğu coşku ve provokasyonla bireyler daha bağnaz ve düşünmekten yoksun, kolayca manipüle edilebilecek kitleler haline getiriliyorlardı.
Kitap, Winston Smith isminde bir dış parti üyesinin bu totaliter rejimden bezmesi ve içten içe isyan etmesiyle başlıyor. Sadece zihninin içerisinde de olsa Winston en büyük suçu işlemişti. Düşünce suçu hiçbir zaman cezasız kalmazdı. Artık kendini ölü bir adam olarak görüyordu Winston. Eline aldığı kalem ile sisteme karşı bütün kinini güncesinin satırlarına kusmuştu resmen. Burada karakterin ruhsal olarak ne kadar çökmüş olduğunu görüyoruz. Çaresizliğin vermiş olduğu öfke resmen iliklerine işlemiş. Gerçi bu sözcükler belki isyanın son çığlıkları olacaklardı. Zira Kelimeler her geçen gün birer birer siliniyor, yok ediliyordu. Yakın zamanda isyan edilebilecek bir kelime dahi olmayacaktı.
Dili olabildiğince basite indirgeyip kelimeleri yok ederek oluşturulan yeni dile “Yenisöylem” adını veriyorlardı. Yenisöylem Okyanusya’nın resmi dili kabul ediliyordu. Daha henüz tamamlanmadığı için hala eskisöylem de konuşanlar olsa bile, yakın gelecekte konuşulan tek dil yenisöylem olacaktı. Dil resmen partinin çıkarlarına göre yontulup düzenleniyordu. İnsanlar kelimeler ile düşünürler. Bu böyle devam ederse, insanlar gelecekte partinin istemediği tek bir şey düşünemeyeceklerdi çünkü geriye o düşünceyi yansıtabilecek tek bir sözcük kalmayacaktı.
Düşünme ve konuşma becerileri ellerinden alınmış, duyguları köreltilmiş, saf bağnazlık ve nefretin başkenti olmuş bir ülkenin, Okyanusya’nın bir parçasıydı Winston. Geleceğe dahi bir umudu vardı bir zamanlar. Obrian’a “Birgün karanlığın olmadığı yerde buluşacağız.” demişti. En önemlisi hala Büyük Birader’den nefret edebiliyordu. Winston tek umut proletarya diyordu. Yalnız proleterler yaşadıkları hayatı kabullenmiş gözüküyordu. Özgürlükleri ve mutlulukları arasındaki seçimde, seçtikleri taraf açıkça belli oluyordu. Aslında Winston bir taraftan proleterlere imrenmiyor değildi. Çünkü onlar hala insanlıklarını muhafaza edebilmişlerdi. Proleter devrim, sosyalizm ve komünizm tarafından savunulan bir öngörü. Bu görüşe göre bir gün gelecek ve toplumdaki proleterler (İşçi sınıf başta olmak üzere ezilen sınıf.) başkaldırarak iktidarı ele geçirecekti.
Hayvan Çiftliği ile komünizmin sürekliliğini sorgulayan Orwell, 1984 romanı ile de sosyalizm karşıtı olmakla suçlanmış, hatta kitabın kapitalistler tarafından sipariş usulü yazıldığı bile iddia edilmiştir.
1984 bir nevi çaresizliğin romanı. Dünya’nın içinde kaybolduğu o öfkeyi ve aynı zamanda öfkenin yaratmış olduğu umutsuzluğu biz de yüreğimizde hissediyoruz. Sadece fark etmek değil mesele. Asıl mühim olan; farkındalığı koruyabilmek, kanıksamamak, kabul etmemek, manipülasyonlara boyun eğmemek, değişmemekte.
Ne yazıkki insanoğlu aciz. Heraklitos, “Değişmeyen tek şey değişimin kendisidir.” demiş bir zamanlar. Winston da değişti. Daha doğrusu değiştirildi. Değişime direnemedi. Manipülasyonlar onun zihnini etkisiz hale getirdi. Tıpkı Orwell’ın, romanın son sayfasında yüzümüze sertçe vurmuş olduğu gibi:
"Winston başını kaldırıp o kocaman yüze baktı. O siyah bıyığın ardına gizlenen gülümseyişin anlamını kavraması kırk yılını almıştı. Ah, o acımasız, boş aldanışlar! Ah, o sevecen kucaktan dik kafalı, bile isteye kaçışlar! Yanaklarından cin kokulu iki damla gözyaşı süzüldü. Ama artık her şey yoluna girmişti, mücadele sona ermişti. Sonunda kendine karşı zafere ulaşmıştı. Büyük Birader’i çok seviyordu."
·
428 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.