Trablusgarp Savaşı, tarihimiz açısından öncesiyle ve sonrasıyla önemli bir yer tutar. 'Fizan'lık bir durumun da ötesinde, önemli kırılma anlarından biridir. Timorhy W. Childs tarafından yazılan ve Trablusgarp Savaşı ve Türk İtalyan Diplomatik İlişkileri adlı kitap, çok sayıda kaynağın taranması sonucu ortaya çıkmış. Trablusgarp Savaşı, daha sonra çıkacak savaşların da öncüsü sayılabilir. 1912'den sonra gelişen bazı olayları anlamak için de bu savaşın sebepleriyle sonuçlarıyla bilinmesinde fayda var. Örneğin, İtalya, Trablusgarp Savaşı'nda (bundan sonra Libya denilecek) başarı elde edememesi sonucu direnişi kırmak için Libya'da neler yaptı? Libya ne're 12 Ada ne're ve İtalya'nın buralarda ne işi vardı? Libya'ya denizden silah ve asker gönderemeyen Osmanlı, karadan nasıl bir mücadele içinde yer aldı? Osmanlı, Libya'nın elinden çıkmak üzere olduğuna nasıl uyanamadı? Ya da uyandıysa neden bir şeyler yapamadı? İtalya'nın Libya'ya saldırmasının sebebi ne idi? Fransa ve İtalya'nın Kuzey Afrika özelinde tutumları ne idi? İngiltere'nin Almanya'nın ve Avusturya'nın İtalya'ya Libya konusunda bakışı ne idi? 1911 - 1912 yılları arasında süren Trablusgarp Savaşı'na dair özellikle daha önce yayımlanmamış İtalyanca belgelerinde değerlendirilmesiyle ortaya çıkan bir çalışma. Yazar, İtalyanca, Türkçe ve İngilizce kaynakları kullanarak bu kitabı oluşturmuş. Lakin özellikle Türkiye'de bazı arşivlerin kapalı ve tasnifsiz olması sorununu da dile getiriyor. Doğrudan sadece sonuca odaklanıldığında bazı şeyler tam anlaşılmayabiliyor. İdeolojik bağnazlık açısından bakılırsa zaten her şey ya siyah ya da beyazdır. Trablusgarp Savaşı öncesi durum (konum, siyaset, kabile yapısı, coğrafi durum, ekonomik yapı, din ve cemaat yapısı vb.) ve ayrıca dünyada değişen dengeler ve ülkelerin aldığı pozisyon bilinmeden yapılacak yorumlar da sakat kalabilir. Savaşa doğru adım adım giden Libya'da bunun belirtilerini örneklerle anlatıyor. Büyük devletlerin kendi aralarındaki menfaatleri ve dönemin koşulları altında hem Osmanlı yönetimi (ki bu kısım apayrı bir mevzu) hem de İtalyan yöneticilerin Libya'ya bakışını da anlatıyor. Bu anlatım da, taraflar doğrudan anlatıldığı gibi konular iç içe geçecek şekilde de anlatılıyor. Kitap okuyucuya savaşın ve cephelerin sıcaklığını anlatmıyor; lakin onun yerine diplomasi alanında yaşanan sıcak gelişmelere yer veriyor. O yüzden savaşın askeri değil de siyasi ayağı hakkında bilgiler veriyor. Savaşın sonunda yapılan Uşi Antlaşması'nın nasıl hazırlandığı, Türk ve İtalya görevlilerin tutumu ve diğer ülkelerin savaş ve antlaşmaya bakışlarını da gösteriyor. Uşi Antlaşması sonunda Balkan ve Dünya Savaşı birbirini tetiklerken, bunların hepsini bir arada düşünmekte fayda var. Bu sadece Libya ya da fizanlık bir durum da değil. Onun peşinden gelen ve 12 Ada'nın da elden de çıkmasına yol açan bir durumun önemli bir parçasıdır. Ezcümle: Bu kitabı 6 - 27 Aralık 2020 tarihleri arasında okudum. Bu yazı ise bir yıl sonra 29 Aralık 2021'de 1000Kitap sitesine eklendi. Uzaktaki bir toprak parçasının nasıl kaybedildiği ve devamında nerelerin de elden çıktığını göstermesi ve anlatması bakımından önemli çalışmayı, tarihe meraklı kişilere tavsiye ederim. Kitabın baskısı yok ancak sahaflarda bulunabilir.

Trablusgarp Savaşı ve Türk İtalyan Diplomatik İlişkileriTimothy W. Childs · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 20085 okunma

·

60 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

S. Ali