Gönderi
Osmanlı Modernleşmesi
Kemal Karpat son dönemlerimizi çok güzel gören ve tahlil eden büyük bir mütefekkir. Bu okuduğum ikinci kitabı. Büyük bir zevkle okudum. Çok ince çok güzel tespitler var. Bizde bunlardan faydalanmaya çalıştık.
İbn Haldun devletleri canlı bir varlığa benzetir. Tıpkı insanlar gibi devletlerin de doğal bir ömrü vardır. Doğar, büyür, gelişir ve ölür. İşte her devlette olduğu gibi Osmanlı’da da bu sonu böyle görüyoruz. Hocamızın burada değindiği ele aldığı şey ise Osmanlı’nın gömlek değiştirme çabasıdır. Bu çaba neden başarısız oldu? Yanlış olan neydi? Bunu ele alıyor.
Öncelikle şunu dile getirmemiz lazım. Osmanlı bir tarım toplumuydu. Özel mülkiyetin olmaması, toprakların hanedana ait olması devlet için aslında büyük bir artıydı. Çünkü bu sayede üretimde süreklilik elde ediliyordu. Askerin, memurun her şeyin gelirleri bu topraklar sayesinde dönüyordu. Özellikle de hazineden para çıkmadan asker yetiştirip idame ettiren tımar sistemi bozulunca her şey alt üst oldu. Coğrafi keşifler, ticaret yollarının değişmesi, dışarıdan ticaret mallarının daha ucuza satılması, enflasyon her şey kötü gidişi hızlandırıyordu. Böyle bir ortamda ise yenilikler yapmak çözüm üretmek daha zor bir hale geliyordu. Yapılan değişiklikler bir türlü temele inemiyordu. Gerek devlet kademesinden gerekse iltizam sahibi şahıslar büyük bir egemenlik kurmuşlardı.
Bunların hepsi ekonomik, idari ve sosyal bağlamda olaylar ve sonuçlardır. Toplumsal olarak modernleşmeye baktığımız zaman ise farklı bir şey görmemekteyiz. Modernleşme çabaları hep devlet eliyle yapıldığı için asılı kalması da kaçınılmaz oldu. Halka hiçbir eğitim uygulama geliştirme gibi bir çaba içerisine hiç girilmedi. Bu da başarısızlığı beraberinde getirmiştir. 19. yy da etnik çeşitlilik bakımından Osmanlı’dan daha çeşitlisi yoktu. O dönemde göçlerle birlikte nüfus bayağı kalabalıklaşmıştı. Tüm bunlar eşiğinde baktığımız zaman modernleşme hareketlerinin Orta Doğu'da sınırlı bir başarı göstermesinin başlıca sebebinin, yeni ve eski Osmanlı bürokrasilerinin hakim sosyal sınıflar haline gelmeleri ve devlet gücünün tekelleşmesi olduğu söylenebilir.
·
237 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.