Gönderi
Coğrafya ve mezhep ilişkisi
Dinî, sosyal, kültürel ve politik hayatın bir parçası olarak mezhepler, farklı eserlerde de yer almıştır. Mezheplerin zaman içerisinde kurumsallaşarak farklı bir boyuta varması, sadece milel ve nihal, mâkalat türü eserlerde sınırlı kalmasını engellemiştir. Birçok alanla mezhepler ilişkili hale gelmiştir. Dolayısıyla farklı türlerden oluşan eserlerden de mezheplerle ilgili bilgi almak mümkün hale gelmiştir. Coğrafya da bilgi alınabilecek dallardan biri haline gelmiştir. Bu yüzyıl içerisinde (m. 10. yy) seyahat etmek bir gelenek haline gelmiş populeritesi artmıştır. Bu alanla ilgili bir sürü eserler, yazılmış başarılı olmuştur. Bu geleneğin en başarılı örneklerinden birini de el-Maḳdisī’nin Aḥsenu’t-Teḳāsīm fī Maʿrifeti’l-Eḳālīm’i olmuştur. Biz de burada bu kıymetli eserin; İslam Coğrafyasını ve mezhepleri ele alışını incelemeye çalışacağız.
Yaşadığı dönemde İslam dünyasının vaziyetine dair genel bir resim sunan el-Maḳdisī, eserinde, bölgeleri ve bu bölgeler hakkındaki bilgileri, diğer coğrafyacılara göre daha sistemli ve düzenli bir biçimde işlemiş ve her bölgenin kıraat usulü, iklimi, para birimi, gelenekleri, kutsal mekanları, madenleri, ticareti gibi hususların yanı sıra mezhebî durumuyla alakalı az ya da çok mutlaka bilgi vermiştir. Bu yönüyle el-Maḳdisī’nin Aḥsenu’t-Teḳāsīm’i 4./10. yüzyılda İslam dünyasının farklı bölgelerinin mezhebî durumu hakkında başka kaynaklarda tesadüf edilemeyecek özgünlükte anlamlı bilgiler ihtiva etmekte ve dönemin fikrî yapısının anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.
Mukaddesi bu eserinde; çok titiz çalıştığını ve güvenilir kaynaklarla kıyas yaparak bu eserini kaleme aldığını ısrarla vurgulamaktadır. Gayri müslim ülkelerini gezmediği gibi onlardan bahsetmek ihtiyacını da duymamıştır. Zaten alanının en başarılı eserlerinden biri olmasının da temel sebeplerinden birisi bu olabilir. Bu eser bize dönemin; ekonomik, siyasi, sosyal ve kültürel gibi birçok alanda çeşitli fikirler sunar. Dönemle ilgili çeşitli somut verileri ortaya koymaya yardımcı olur. Etik ve ahlaki değerlere uygun ilk akademik çalışmalardan diyebileceğimiz bu eserini; hayatı boyunca dikkatle topladığı bilgileri, tecrübeleri, gördükleri ve okudukları bilgileri, kendinden daha tecrübeli yazarların eserleriyle kıyaslayarak yazmıştır. Kitabın içinde de bunu sık sık görürüz.
·
177 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.