VAR MI KÖTÜLÜK GİBİSİ?
Sineklerin Tanrısı, Nobel edebiyat ödüllü İngiliz yazar ve şair William Golding’in, ıssız bir adada yaşları 6 ile 12 arasında değişen çocuklardan hareketle insanın ilkel yönünün nasıl ortaya çıkabileceğine dair yazdığı distopik bir romandır. 1954’te yayınlanan roman, yazarın ilk romanıdır ve kendisine uluslararası bir ün kazandırmıştır. Roman için gözlerden uzak bir adanın ve gelişim çağındaki çocukların seçilmesi tesadüf değildir. Yasalardan, ahlaki normlardan, eğitimden, sosyal kurumlardan uzak bir mekânda insan doğasının ilkel bir biçimde nasıl ortaya çıkabileceğine dair gerçekleri gözler önüne sermek için önemlidir kurgudaki bu unsurlar.
Yaşları 6 ile 12 arasında değişen çocukları taşıyan bir uçak, III. Dünya Savaşı (ya da Atom Savaşı) sırasında düşman ateşi tarafından vurulur. Çocuklar, başlarında kendilerini yönlendirecek bir yetişkin bulunmayan ıssız bir adada hayatta kalma mücadelesine başlar. Adanın bitki, meyve ve yaban domuzu açısından bolluğu, mükemmel denebilecek bir iklimin ortasındaki konumu ve bol miktarda içme suyuna sahip olması onu bir tür cennet gibi algılamamızı sağlar. Ancak insanın uygarlıktan uzakta, nasıl bir kimliğe bürüneceği sorusunun yanıtı, bu cennet imgesini zamanla tersine çevirir. Romanda çocuklar arasında yaşanan liderlik ve güç savaşımı, önce kutuplaşma, sonra kargaşa ve son olarak şiddetle kendini gösterir. Ortak çıkarların güçlü olanın bireysel hırslarına yenik düşmesi, zorbalık ve denetimsiz iktidar hırsı insanın özü ile ilgili karamsar bir tablo çizer.
Tarih boyunca sürekli savaşan, kendinden olmayanı yok etmeye odaklanmış insan ırkının şiddet ve kötülüğünün ardında yatan nedenler nelerdir? Uzun yıllar okul müdürü olarak çalışmış olduğu için gençlerin psikolojisi ve özellikle de grup dinamikleri konusunda tecrübe edinen Golding; günümüz medeniyetinin, öğretilerinin, manevî değerlerinin ve ahlak anlayışının yokluğunda insan özünün diğerleri ile olan ilişkilerinde nasıl olumsuz bir biçimde ortaya çıkacağını sunar.
Roman Ralph ile Domuzcuk'un tanışmasıyla başlar. Ralph, adadaki en büyük ve en güçlü çocuklardan birisidir. Medeniyet ve demokrasinin temsilcisi olan Ralph, kurallara göre yaşamakta, ahlaki kurallara uymakta ve grubun çıkarlarını ön plana çıkarmaktadır. Deniz kuvvetlerinde binbaşı olan babası gelip onları kurtarıncaya kadar adada, yetişkinlerin baskısından uzak, çok hoş vakit geçireceğine inanmaktadır başlangıçta. Her ne kadar grubun oylarıyla liderliğe seçilmiş olsa da bilgi ve etik değerleri simgeleyen, çocukların en akıllısı Domuzcuk’a ihtiyacı vardır her zaman. Mantıklı bir kişiliğe sahip olan Domuzcuk, sorunlara her zaman akılcı ve gerçekçi çözümler önerir. Dış görünüşünden ve davranışlarından dolayı grupta Ralph tarafından bile sürekli dışlanan Domuzcuk’un vahşice öldürülmesi, Jack ve arkadaşlarının kan dökme ve avlanma isteğinin en bariz sonucudur. Acımasız bir diktatörlük örneği sergileyerek kitabın son bölümünde gözü dönmüş avcıların elebaşı haline gelen Ralph’in en güçlü rakibi Jack, denetimsiz gücün uygulayıcısıdır.
Romanın asıl karakterleri Ralph ve Jack olsa da Domuzcuk’un yanı sıra Simon da arka plandaki güçlü karakterlerdendir ve okur bu iki güçlü yan karakter aracılığıyla çocukların günbegün nasıl insanlıktan çıktığını sorgulamaya başlar. Duyarlı ve sessiz bir çocuk olan Simon, cesur ve korkusuzdur. Dağdaki canavar ve Sineklerin Tanrısı hakkındaki gerçeği aramaya cesaret eden tek çocuk odur. Jack’in grubu tarafından avlanan büyük bir domuz kafasının sembolize ettiği “Baelzebub” yani İbranice “Ba’al Zevuv”un Yunan alfabesiyle yazılmış hâli, Sineklerin Tanrısı ya da bazı Yeni Ahit metinlerinde tasvir edildiği gibi gübre tanrısı ya da sinek basmış gübre yığını anlamına gelmektedir. Bu nedenle Sineklerin Tanrısı kötülüğün simgesidir ve insanın bir parçası olan canavardır. İnsan akıl ve anlaşmayı reddederse, binlerce yıldır süregelen uygarlıktan uzaklaşırsa içinde sadece vahşet ve ilkel içgüdüler kalacaktır.
Golding’in Nazi soykırımı sırasında Nazilerin sürdürdüğü vahşeti takiben yazdığı bu roman, insanların doğasında var olan ve ortaya çıkmak için uygun yer ve zamanı bekleyen kötülüğü olaylardaki örneklerle somutlaştırmış ve insanın karşı konulmaz hırslarına nasıl yenik düştüğünü başarıyla yansıtmıştır.
Leibniz’in “Daha fazla güce sahip olanlar, daha fazla günah işlemekten sorumludur; geometride hiçbir teori bundan daha kesin değildir.” cümlesini sık sık hatırlıyorsunuz bu kitabı okurken. Çünkü güç yozlaştırıyor ve dokunduğu her şeyi bozuyor. Öyle olmasaydı Ralph ve Domuzcuk gecenin karanlığında küçük bir çocuğun cinayetine ortak oldukları hâlde sabah bunu inkâr ederler miydi? Peki ya biz neleri görmezden geliyor, gün geçtikçe kanıksıyor ve vicdanımızın sesini bastırıyoruz? Unutmadık mı Uğur Mumcu’yu, Necip Hablemitoğlu’nu, Özgecan Aslan’ı, Madımak’ta yakılan canları ve daha nicesini… Anma günlerinde üç beş kısa mesaj, bir iki fotoğrafla sesimizi duyurmak yerine bu saldırılara dur demek için yeterince çaba gösterebildik mi? Bireysel çıkarlar ülkenin çıkarlarının önüne geçerken güçlüye dur demek için birleşmeyi göze alabildik mi? Yanı başımızda aklı selim Domuzcuklar ve Simonlar öldürülürken, baskı ve korkuyla susturulurken gözümüzü yumup bana dokunmayan yılan bin yaşasın edasıyla Trendyol ve Hepsiburada’dan sepetleri doldurmaya devam mı ettik canım Türkiye’m? O hâlde Sineklerin Tanrısı hep içimizde, hepimizin içinde!
