Küçük değişiklikler büyük sonuçlar doğurur!
“Davranış değişikliği süreci her zaman farkındalıkla başlar. Alışkanlıklarınızı değiştirmeden önce onların farkında olmalısınız” (s.71).
Bugüne kadar kaçımız yaşamımızı sahip olduğumuz alışkanlıkların yönlendirdiğinin farkındadır? Hâlbuki yeme alışkanlıklarımızdan uyuma, spor yapma, televizyon izleme, sosyal medyada vakit geçirme, kitap okuma, temizlik gibi yaşamımızı çepeçevre kuşatan ve bir an olsun bize nefes aldırmayan o kadar çok alışkanlığa sahibiz ki… Günlük yaşamımızda otomatik hale dönüştükleri için çoğu zaman aklımıza bile gelmezler. Onları çocukluğumuzdan itibaren bir kez edindikten sonra tekrar eder dururuz. Olumlu ya da olumsuz anlamda yaşamımıza kattıkları değeri gözden geçirerek iyi olanlarını geliştirme, kötü olanları bırakma noktasında ise herhangi bir çabamız dahi olmaz.
Bu yönüyle ne zaman alışkanlık konusunu düşünsem 
Montaigne’nin “
Denemeler”indeki yazısı aklıma gelir. Kütüphanemden kitabı alır o bahsi bir kez daha okurum. Okurken bir yandan düşünür, bir yandan da gülerim. Montaigne yazısında bu konuyu anlatırken bir köylü kadınını örnek veriyor ve ekliyor. “Bir köylü kadın, bir danayı kucağına alıp sevmiş, sonra da bunu adet edinmiş, her gün kucağına alır taşırmış; sonunda buna o kadar alışmış ki dana büyüyüp koskoca öküz olduğu zaman, onu yine kucağında taşıyabilmiş” (s. 143).
Aslında günlük yaşamımızda alışkanlık dendiğinde de çoğumuzun aklına hep olumsuz örnekler gelir. Sigara alışkanlığı, alkol, tırnak yeme ve kötü beslenme alışkanlıkları gibi… O nedenle olsa gerek Montaigne yazısının devamında şunları söylüyor: “Gerçekten de alışkanlık pek yaman bir hocadır ve hiç şakası yoktur. Yavaş yavaş, sinsi sinsi içimize ilk adımını atar; başlangıçta kuzu gibi sevimli, alçak gönüllüdür; ama zamanla oraya öyle yerleşip kökleşti mi, öyle azılı, öyle amansız bir yüz takınır ki kendisine, gözlerinizi bile kaldırmaya izin vermez…” (s.143).
İşte 
James Clear de “
Atomik Alışkanlıklar” kitabında bu alışkanlıkları nasıl edindiğimizi ve iyilerini geliştirip kötülerinden nasıl kurtulabileceğimizi anlatıyor bizlere. Küçük alışkanlıkların birikerek nasıl farklar oluşturduğunu yaşamdan sayısız örneklerle anlatan Clear, her gün yalnızca yüzde 1 oranında bir iyileşmenin bir yılın sonunda neredeyse 37 kat daha iyi sonuçlar elde etmemize vesile olduğunu, yıl boyunca yüzde 1 kötüye gitmenin ise bizi 0’a kadar indirdiğini ifade ediyor. O nedenle iyi alışkanlıkların değeri ve kötü alışkanlıkların maliyetinin ancak iki, beş ya da on yıl sonra daha çarpıcı bir şekilde görüldüğünü belirtiyor.
Alışkanlıklarımızdaki bir değişiklikle yaratılan etkiyi bir uçağın rotasını sadece birkaç derece değiştirmesinin etkisine benzeten Clear şunları söylüyor: “Los Angeles’tan New York’a uçtuğunuzu varsayın. Los Angeles’taki hava limanından yola çıkan bir pilot, yönünü sadece 3,5 derece güneye çevirse New York’a inmek yerine Washington D.C.’ye inersiniz. Bu tür küçük bir değişiklik kalkış anında pek fark edilmez –uçağın burnu sadece 1 metre kadar oynar– ama bütün ABD’ye yayıldığında kendinizi yüzlerce mil ötede bulursunuz” (s.20).
Gerçekten de Clear’ın da ifade ettiği gibi benzer şekilde günlük alışkanlıklarımızdaki küçük bir değişiklik hayatımızı bambaşka bir varış noktasına yönlendirebilir. Yüzde 1 oranında daha iyi ya da daha kötü bir karar almak o anda önemsiz gibi görünse de bir ömrü oluşturan zaman diliminde bu tercihler kim olduğumuz ve kim olabileceğimiz noktasındaki farkı belirler. O yüzden başarı hayatta bir kez yaşanan dönüşümlerin değil, günlük alışkanlıklarımızın ürünüdür.
Bu itibarla alışkanlıklar, çift tarafı keskin bir kılıç gibidir. İyi alışkanlıklar lehimize işleyebildiği gibi kötü alışkanlıklar da aleyhimize işleyerek bir ömrü heder etmemize neden olabilir. O nedenle alışkanlıkların lehimize ya da aleyhimize olduğunu anlayabilmek için önce onların farkında olmamız gerekiyor. Farkındalıktan sonra iyilerin daha da pekiştirilmesi, kötülerin ise ortadan kaldırılması gerekiyor. Yüz yıllar öncesinden Montaigne’nin işaret ettiği gibi özellikle yaşamımızı tehdit eden alışkanlıkların içimize kökleşip yerleşmeden ortadan kaldırılması gerekiyor.
Clear bunun nasıl yapılabileceğimizi ise “işaret, istek, tepki ve ödül” şeklinde geliştirdiği dört basamaklı bir model üzerinden anlatıyor. Bu modele göre bir alışkanlığı inşa etme sürecinde işaret, bir isteği tetikler. İstek, bir tepkiyi motive eder. Tepki, bir ödül sağlar. Ödül, isteği giderir ve sonuçta işaretle gerekli bağı kurar. Bu dört adım birlikte, sonunda otomatik alışkanlıklar yaratmamıza imkân sağlayan nörolojik bir geri bildirim döngüsü oluşturur ve bu döngü yaşam boyu döner durur. Clear, iyi alışkanlıklarımızı bu döngü çerçevesinde kazanabileceğimiz gibi kötü alışkanlıklarımızdan da bu döngüyü kullanarak kurtulabileceğimizi yaşamdan sayısız örnekle açıklıyor.
Clear’ın geliştirdiği bu “Alışkanlık İnşa Etme Modeli"ne bakıp, bazı okurların aklına kitabın teknik bir kitap olduğu düşüncesi gelebilir. Evet, yazar sosyal ve endüstri psikologların yaptığı bazı deneylerden zaman zaman örnekler veriyor. Ancak konuyu anlatırken teknik bilgiye boğmuyor sizi. Günlük yaşamdan verdiği örneklerle daha kitabın başında alışkanlıklar konusunda büyük bir farkındalık uyandırıyor. Devamında da yeni alışkanlıklar kazanma ve kötü alışkanlıklardan da kurtulmak için uygulamaya yönelik çizelgeler geliştirmiş. Her okur isterse bu çizelgeleri kullanarak alışkanlıklarını yönetebilir diye düşünüyorum.
Özcesi, “Atomik Alışkanlıklar” her yönüyle yaşamımı gözden geçirmeme vesile oldu diyebilirim. Çevirisi çok temiz, dili akıcı olan kitabın her bölümünün sonunda özet konmuş. Bu özetlerin de bölümleri pekiştirme açısından çok yararlı olduğunu söyleyebilirim. Yaşamımı baştan sona gözden geçirerek alışkanlıklar konusunda farkındalığımı artıran, uygulamaya yönelik son derece pratik bilgiler barındıran bu etkileyici eseri, tüm okurlara mutlaka okumalarını tavsiye ederim. Özellikle de yaşamını gözden geçirerek kötü alışkanlıklardan kurtulup, yeni alışkanlıklara merhaba demek isteyen okurlara…
“Öz farkındalık eksikliği zehirdir. Kafa yorma ve gözden geçirme ise panzehir” (s.268) sözünü merak eden okurlara…
Keyifli okumalar dilerim!
··
1 plus 1
·18.9k views
Ne güzel ifade etmişsiniz, yeni aldım kitaplıkta sırasını bekliyordu, galiba ön sıralara gelecek bu satırlardan sonra :)
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.