"Osmanlı'da, Anadolu'da ortaya çıkan karışıklıklara 'Celali İsyanları' denir. En yoğun olarak 1590-1650 yılları arasında yaşandı, 17. yüzyılın sonlarına doğru, muhtemelen nüfus baskısının azalması sonucunda nihayet buldu.Kanuni döneminde ülkenin nüfusu 12 milyondan 22 milyona yükselmişti.
...
İnsan ve hayvan enerjisiyle (or ganik enerjiyle) dönen geleneksel imparatorlukların genişlemesi, imparatorluklar büyüdükçe zorlaşıyordu. Önceleri Osmanlı Devleti çok başarılı bir savaş makinesiydi. Bütün ülkeye egemen bir devlet aygıtı her zaman on binlerce kişilik orduları sefere gönderme yeteneğine sahipti. Nitekim başlarda Osmanlı ordusu sefere çıktığı zaman yalnızca kent, kasaba, kaleleri değil, büyükçe bölgeleri kolayca fethediyordu. Fetih her bakımdan kârlı bir işti. Avrupa'ya feodal yapı egemen olduğundan ve feodaller de genellikle başlarına buyruk olduklarından. Osmanlı ordularına karşı Avrupa'nın aynı büyüklükte ve güçte ordular toparlaması çok daha zordu.
Zaman geçtikçe durum değişti. Bu kez imparatorluk büyüdükçe Osmanlı ordusunun sınır boylarına gitmesi fazla zaman almaya başladı. Unutmamalı ki ordunun ilerleme hızını yaya giden piyadeler belirliyordu. Savaş yazın yapıldığından, zamanında sınır boylarma ulaşmak için bahar yağmurları altında yola çıkmak gerekiyordu. İmparatorluk büyüdükçe, zamanını yollarda geçiren Osmanlı ordusunun savaşabileceği süre kısalmış oluyordu. İkinci olarak, Osmanlı'nın karşısındaki Avrupa devletleri zaman içinde merkezileşmeye, güçlü ve büyük ordular kurmaya başladılar. Savaş başarıları eskisi kadar kolay ve büyük olmamaya başladı.Fetihlerin azalması ve zorlaşmasının önemli bir sonucu savaşa olan ilginin azalması oldu. Zira fetih, manevi tatminler dışında, önemli maddi çıkarlar da sağlıyordu. Bu manevi ve maddi tatminler olmayınca savaşa ve savaşı yapacak orduya ilgi azalmaya başladı. Ordunun 'bozulması' büyük ölçüde bu yüzden oldu.
Savaşa koşullanmış bir devletin ve bir toplumun birdenbire barışa kendini uydurması çok da kolay değildir, ihtimal Celali İsyanları denen kanlı mücadelede, dışa yönelemeyen savaş alışkanlıklarının bu sefer iç savaşa yönelmesinin payı da bulunabilir."
Sayfa 16
·
22 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.